آیت الله العظمی مظاهری بیان کردند:سه پیامد ویرانگر ربا برای اقتصاد

مؤلف اين كتاب زير عنوان «صهيونيسم عامل شيوع ربا در اورپا» مى ‏نويسد:

«مسألۀ ربا در اروپا به وسيلۀ يهودي ها و عمال صهيونيسم بين المللى شايع شد، آنها خواستند بدين ‏وسيله اقتصاد كشورها را در دست بگيرند تا در واقع بر همه حكومت كنند، البته اين موضوع نخست در اروپا شيوع يافت ولى سپس در آمريكا و آسيا و آفريقا نيز با طُرق ديگرى عملى شد، و در هر موردى بهره ‏بردارى خاصى شد، مثلاً در اروپا و امريكا بدين وسيله سياست هاى داخلى و خارجى تحت نفوذ و سيطرۀ كامل سهام داران بانك ها، تراست ها، كارتل ها و شركت هاى نفتى قرار گرفت، و در آسيا و آفريقا همين وام ها و قرض ها مقدمۀ استعمار و استثمار ملّت ها گرديد، نخست كمك بلا عوض دادند سپس قرض و وام هاى طويل المدة پرداختند و هنگامي كه طرف معامله عاجز از پرداخت سود و اقساط لازم در موقع معين گرديد، دوران استعمار و حكومت رسمى يا غير رسمى بر كشورها و ملّت ها شروع گرديد»[2]

* ربا موجب بيكارى می شود

‏ربا موجب بيكارى و مُفت خوارى و سرباز زدن از كوشش و فعاليت است، زيرا رباخوار فقط منتظر رسيدن وقت سررسيدها و دريافت سود است، و بدون آن كه كارى انجام دهد يا فعاليت و كوششى بكند و يا ضررى متحمل شود استفاده مى ‏برد.

بى ‏ترديد بدون كار و كوشش و به بطالت گذراندن عمر، فسادها برمى ‏انگيزد، و به فرمودۀ امير مؤمنان على عليه السلام:

         إنّ الشباب و الفراغ و الجدة             مفسدة للمرء أيّ مفسدة‏ [3]

جوانی و بيكارى و پولدارى براى مرد بسيار مفسده ‏زا است.

آموزه های دین اسلام نیز بیان داشته اند که: مبغوض ترين افراد در اسلام كسانى هستند كه عمر را به بطالت مى ‏گذرانند.

در روايات بسيارى چنين آمده است: «إِنَّمَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الرِّبَا كَيْلَا يَمْتَنِعُوا مِنْ صَنَائِعِ الْمَعْرُوفِ»[4] خداى متعال بدان جهت ربا را حرام فرموده كه مردم از كارهاى خير سرباز نزنند.

و در روايات بسيار ديگر: «فَحَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْعِبَادِ الرِّبَا لِعِلَّةِ فَسَادِ الْأَمْوَالِ»[5] خداى متعال ربا را حرام كرد زيرا رباخوارى به تباهى اموال مردم مى ‏انجامد.

و نيز: «إِنَّهُ لَوْ كَانَ الرِّبَا حَلَالًا لَتَرَكَ النَّاسُ التِّجَارَاتِ وَ مَا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ فَحَرَّمَ اللَّهُ الرِّبَا لِتَنْفِرَ النَّاسُ مِنَ الْحَرَامِ إِلَى الْحَلَالِ وَ إِلَى التِّجَارَاتِ مِنَ الْبَيْعِ وَ الشِّرَاءِ فَيَبْقَى ذَلِكَ بَيْنَهُمْ فِي الْقَرْضِ»[6]

اگر ربا حلال مى ‏بود مردم تجارت و آن چه از كارها و معاملات كه نيازمند آنند رها مى ‏كردند، پس خداى متعال ربا را حرام كرد تا مردم از حرام دورى كرده و به حلال و تجارت ها و معاملات رغبت نمايند- و اگر ربا حلال بود جز قرض ربوى در ميان آنان چيزى باقى نمى ‏ماند.

* زيان هاى اقتصادى‏

1- همچنان كه در روايت فوق الذكر بيان شده، ربا موجب آن است كه رباخوار از كارهاى توليدى و توزيعى دست كشيده و از كوشش و فعاليت در اين كارها سر باز زند و يا لااقل نسبت به چنين كارهايى كه براى جامعه ضرورى است كم تفاوت يا بى ‏تفاوت شود؛ و آشكار است اگر كارهاى توليدى نظير زراعت، دامدارى، صنعت، و كارهاى توزيعى مثل كسب و تجارت در جامعه ‏اى بى ‏رونق شود، اقتصاد آن جامعه لطمه خورده و به سوى نابودى سوق مى ‏يابد، و زمينه اى مناسب براى استعمار و استثمار به وجود مى ‏آيد؛ نمونۀ روشن چنين پیامد سوئى را در رژيم منفور سابق در ايران ديديم كه با اسم هاى فريبنده، كشاورزى، دامدارى و صنعت را يا نابود ساختند يا به نابودى نزديك كردند تا بازار پررونقى براى مصرف كالاهاى استثمارگران اجنبى فراهم شود و كشور اسلامى ما در همه چيز حتى در نيازمندي هاى ضرورى و اوّليه به آنان محتاج باشد.

2- از پیامدهاى سوء ربا يكى تمركز ثروت است؛ تمركز ثروت به اين معنا كه پول در انحصار برخى افراد جامعه باشد، اقتصاد جامعه را فلج مى ‏كند؛ زيرا رابطۀ ميان توليد و مصرف‏، و عرضه و تقاضا اقتضا دارد كه توليد بيش از مصرف و مصرف بيش از توليد نباشد زيرا توليد بيش از مصرف، موجب تورّم است، و مصرف بيش از توليد، موجب ترقّى نرخ هاست و تعادل ميان توليد و مصرف به جريان پول در ميان همۀ افراد جامعه بستگى كامل دارد، و هنگامي كه پول در انحصار برخى از افراد قرار گيرد ناچار توازن و تعادل از بين مى ‏رود، و لازمۀ آن تورّم است؛ و تورّم مفاسد و پیامدهایی نظير: ورشكستگي ها، كم‏ كاري ها، بى‏كاري ها و استثمارها را در برخواهد داشت‏

تمركز ثروت موجب شكاف طبقاتى است كه سرآغاز مفاسدى چون عقده‏ ها و عياشي ها است و سرانجام به سيستم سوسياليسم منجر مى ‏شود كه خود مصيبت ‏ها به همراه داشته و دارد.

و چون دريافتيم كه ربا موجب تمركز ثروت و شكاف طبقاتى است؛ مى ‏توان گفت؛ بانك ها به دست صهيونيسم بين الملل به وجود آمد تا شكاف طبقاتى را ايجاد کرده و بتواند بر سرنوشت ملّت ها سلطه يابد چنانكه همين طور هم شد.

3- اسلام ربا را موجب نابودى مال، و انفاق و قرض الحسنه را موجب افزايش اموال مى ‏داند:

«يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ»[7] (خداوند ربا را نابود مى ‏سازد و به صدقه افزايش و بركت مى ‏دهد.

«مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثيرَةً وَ اللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»[8]

چه كسى به خدا قرض الحسنه مى ‏دهد تا خدا آن را چندين برابر براى او افزايش دهد، و خداست كه روزى را تنگى و گشايش مى ‏دهد و به سوى او بازگشت مى‏ كنيد.

اختصاص اين ‏گونه آيات به آخرت وجهى ندارد زيرا:

الف: ‏با جملۀ:‏ «يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا» سازگار نيست چرا كه در آخرت ربا نابود نمى ‏شود و ربا در اين دنيا، موجب آتشِ در آخرت است كه شكم رباخوار را از آن پر مى ‏كنند، چنانكه در روايات نيز به همين مطلب اشاره شده است.

ب: ‏با جملۀ: «يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ» سازگار نيست زيرا قبض به معناى گرفتن است و در آخرت قبضى در كار نيست، و در دنياست‏ كه آنچه رباخوار گرفته، از او گرفته مى ‏شود.

ج: ‏با جملۀ:‏ «وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» سازگار نيست، زيرا ذكر اين جمله بعد از «يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ» دليل آن است كه پاداش در آخرت غير از پاداش دنيوى است.

بهر حال ما وجهى براى آنكه اين ‏گونه آيات را فقط راجع به آخرت بدانيم، نمى ‏بينيم، و اتفاقاً به تجربه ثابت شده كه افراد نيكوكار غالباً در همين دنيا نيز نسلاً بعد نسل سعادتمندند، و افراد متجاوز و مخصوصاً رباخواران نسلاً بعد نسل شقى و بدبخت و گرفتارند.

رباخوار اگر خودش هم فقير و گرفتار نشود، نمى ‏تواند با اموالش ديگران را بهروزى و سعادت بخشد؛ شاهد بر فرمايش قرآن، مسائلى است كه در دنياى امروز مى ‏بينيم؛ رباخوارى در عصر حاضر در جهان شايع است و اسباب نابودى اموال نيز براى آنان شيوع بيشترى دارد، يك مجلس شب ‏نشينى، يك جلسه قمار، يك جلسه عياشى براى نابودى اموال برخى كافى است … آيا همين معناى‏ « يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا» و «يُرْبِي الصَّدَقاتِ» نيست؟!.

پاورقی:

[1]. كتاب اسلام و رباخوارى

[2]. كتاب اسلام و رباخوارى

[3]. ديوان منسوب به امير مؤمنان على عليه السلام

[4]. من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص: 566

[5]. همان.

[6]. وسائل الشيعة، ج‏18، ص: 120

[7]. سوره‏ بقره آيه‏ 276

[8]. سوره‏ بقره آيه 245.

منبع: حوزه/ کتاب «مقايسه ‏اى بين سيستم ‏هاى اقتصادى»، آیت الله العظمی مظاهری