این رذیلت مانند ضدّش - حسن ظن - اقسامی دارد:

     بدگمانی به خداوند

     بدگمانی به خداوندمتعال که بدترین نوع آن می‏ باشد، در قرآن، عذاب شدیدی برآن مترتّب است و قرآن آن را از صفات منافقان و مشرکان و جاهلان به زمان جاهلیت دانسته است. یعنی اینکه خداوند متعال کسانی را که با بدگمانی به خدا ظلم کرده‏ اند، در گروه منافقان و مشرکان و جاهلان به زمان جاهلیت قلمداد کرده و سپس خشم و غضب الهی و لعنت خدا را بر آن مترتب کرده است. چنان که خداوند متعال می ‏فرماید:

     «و یعذّب المنافقین و المنافقات و المشرکین و المشرکات الظّانّین باللَّه ظنّ السّوء علیهم دائرة السّوء و غضب اللَّه علیهم و لعنهم و أعدّ لهم جهنّم وساءت مصیراً.»[فتح/6].

     خدا، مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که به او، گمان بد می‏برند، عذاب می‏کند. گردنده بد - پیشامد بد - بر آنان باد، و خدای بر آنان خشم گرفت و لعنتشان کرد و برایشان دوزخ را آماده ساخته است، که بدبازگشتگاهی است.

     و به قرینه این آیه شریفه، معنی آیه قبلِ این آیه هم، فهمیده می ‏شود. مؤمنانی که به خداوند متعال، حسن ظن دارند، اضافه بر به مقصود رسیدنشان، خداوند برای ایشان پاداش بزرگی نیز قرار داده است.

     چنان که خداوند متعال می‏ فرماید:

     «هو الذی أنزل السّکینة فی قلوب المؤمنین لیزدادوا ایماناً مع ایمانهم و للّه جنود السماوات و الارض و کان اللَّه علیماً حکیماً. لیدخل المؤمنین و المؤمنات جنّاتٍ تجری من تحتها الانهار خالدین فیها و یکفّر عنهم سیّاتهم و کان ذلک عنداللَّه فوزاً عظیماً.»[فتح/4-5].

     اوست آن که آرامش را در دلهای مؤمنان فرو آورد تا ایمانی بر ایمان خویش بی فزایند. و برای خدا، لشکرهای آسمانها و زمین است، و او دانا و با حکمت است. تا مردان و زنان مؤمن را به بهشتهایی در آرد که از زیر آنها، جویها روان است، در آنجا جاویدانند، و بدیهایشان را از ایشان بزداید. و این در نزد خدا، رستگاری و کامیابی بزرگی است.

نیز خداوند متعال می‏فرماید:

     «… یظنّون باللَّه غیر الحقّ ظنّ الجاهلیّة…»[آل عمران/ 154].

صفحات: 1· 2