دانش پزشکی ظرف چند دهه اخیر، موفق به کشف مهمی پیرامون خواب شده است و آن کشف، بخشی مهم در طول خواب انسان، به نام خواب REM بوده است (خواب از دو مرحله خواب عمیق و خواب REM تشکیل شده است که به طور یک در میان در طی شب حاصل می‌شوند)

پس از آن که حدود ۴۵ دقیقه از خواب رفتن انسان گذشت، مرحله REM آغاز می‌شود و برای مدت کوتاهی (حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه) ادامه می‌یابد.

در طول مرحله REM، به طرز اسرار آمیزی تمام عضلات اسکلتی بدن از کار می‌افتد و شخص کاملاً بی‌حرکت می‌شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب، حالت بیداری کامل را نشان می‌دهد، طوری که در این حالت مغز از فعالیت بالایی برخوردار است.

در طی مرحله REM ، درجه حرارت بدن و ضربان قلب به طور غیر منتظره‌ای بالا می‌رود و حرکات سریعی در چشم‌های فرد دیده می‌شود که علت نامگذاری این مرحله نیز می‌باشد (مرحله حرکات سریع چشم RAPID  EYE  MOVEMEN چنانچه شخص را در این حالت بیدار کنیم به احتمال بسیار قوی، ابراز می‌کند که در حال خواب دیدن بوده است.

امروزه دانش پزشکی به اثبات رسانده که یکی از علائم مهم در بیماری افسردگی، افزایش مدت خواب REM نسبت به میزان طبیعی است.

روش درمانی جدید برای بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آنها، برای کاهش میزان REM می‌باشد.

زمان نماز صبح که در آیه ۷۸ سوره مبارکه اسراء با عنوان «إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا» از آن نام برده شده است و مورد تأکید فراوان می باشد، به گونه‌ای قرار گرفته است که سبب کاهش قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می‌شود.

مرحله REM پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه متوقف می‌شود و پس از آن در طول خواب و به طور دوره‌ای و به طور منظم تکرار می‌شود. با این وجود کل دوران REM در طول یک خواب ۸ ساعتی در اشخاص طبیعی، ۹۰ دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعات نزدیک به صبح به وقوع می‌پیوندد.

امروزه دانش پزشکی به اثبات رسانده که یکی از علائم مهم در بیماری افسردگی، افزایش مدت خواب REM نسبت به میزان طبیعی است، طوری که شخص افسرده بیشتر از سایر اشخاص خواب می‌بیند، یعنی زمان بیشتری را در مرحله  REM به سر می‌برد.

از این جهت یک مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی، کاهش مرحله REM از خواب می‌باشد، از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای.

علاوه بر این یک روش درمانی جدید برای بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آنها، برای کاهش میزان REM می‌باشد.

زمان نماز صبح که در آیه ۷۸ سوره مبارکه اسراء با عنوان «إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا»[۱] از آن نام برده شده است و مورد تأکید فراوان می‌باشد، به گونه‌ای قرار گرفته است که سبب کاهش قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می‌شود.

همانطور که خواندید قسمت اعظم خواب REM در حوالی صبح به وقوع می‌پیوندد و چنانچه شخص خود را ملزم به بیداری صبحگاهی کند، در حقیقت جلوی ورود خود به مرحله قابل توجهی از خواب REM را گرفته است.

لذا بیداری صبحگاهی برای نماز، خود به تنهایی می‌تواند به عنوان دارویی در پیشگیری از افسردگی و حتی درمان آن مطرح باشد.

لازم به توضیح است که خواب REM در حد متعادل برای حفظ سلامت و رفع خستگی لازم است، اما زیادی آن منجر به مشکلات مختلفی از جمله افسردگی می‌شود و نقش نماز به عنوان متعادل کننده میزان  REM مشهود است.

[۱] – «أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا»

«نماز را از ابتدای تمایل خورشید به جانب مغرب [که شروعِ ظهرِ شرعی است] تا نهایت تاریکی شب بر پا دار، و [نیز] نماز صبح را [اقامه کن] که نماز صبح مورد مشاهده [فرشتگان شب و فرشتگان روز] است.»

موسسه علمیه السلطان علی بن موسی الرضا ^{علیه السلام}