دنیای امروز دنیای “مبتنی بر وب” است.دنیایی که ارتباطات افراد آن در کمترین سرعت ممکن انجام می گیرد و به واسطه وجود چنین فضایی، دهکده جهانی«Global village» درحال شکل گیری است. نسلی که امروز با آن مواجه هستیم دارای سرعت بسیار در انجام امور روزانه است و به دنبال رتق و فتق امور خود از طریق فضای گسترده و مجهز اینترنت است.ارتباطات مستقیم و حقیقی در این نسل رو به کاهش است.طبعاٌ وظیفه ما به عنوان مبلغ دین این است که این فضا و امکانات آن را بشناسیم و از آن نهایت استفاده را ببریم.

اکنون که منبرهای قدیمی چوبین تبدیل به منبرهای دیجیتال شده اند و اقیانوس گسترده اینترنت ما را با مخاطبان بی شماری روبرو کرده است، برماست که طبق فرمایشات مکرر امام خامنه ای خود را مغلوب این فضا ندانیم و با سلاح ایمان و علم وارد میدان جنگ نابرابری شویم که دشمن علیه ارزشها و فرهنگ ما به راه انداخته است.

اولین گام در این مسیر خطیر آشنایی با فوت و فن نویسندگی موفق در فضای مجای به منظور انجام رسالت دینی است.شرایط و ویژگی های مخاطبان مجازی برخی لوازم و ضرورت ها را برای نویسندگی و تبلیغ در این فضا ایجاب می کند که به ده نکته مهم در این باب اشاره مختصر می کنیم:

1-تولیدی بودن و پرهیز از کپی:

مطلبی که حاصل تراوش ذهنی نویسنده باشد و آمیخته با عناصر اندیشه و احساس و خیال انگیزی باشد به مراتب تأثیر بسیار بیشتری از مطالب کپی شده و اقتباسی بر مخاطب دارد.امکانات فضای اینترنت به گونه ای است که مطالب عموماً به سهولت دست به دست می چرخند و تشخیص مطالب تولیدی از مطالب کپی شده نسبتاً آسان است. مطلب تولیدی و خلّاقی که با دقت و ظرافت و ارزش گذاری نوشته شده باشد می تواند در انتقال حس نویسنده به مخاطب نیز موفق تر باشد چرا که نویسنده برای تولید محتوای فاخر،ابتدا بنا را بر صداقت باطنی خویش می گذارد سپس الفاظی را با توجه به بار معنایی خاصی که دارند و آنچه که مدنظرش است، به کار می برد.در حالیکه مطالب کپی شده فاقد چنین خصوصیتی هستند و ممکن است در انتقال مقصود واقعی نویسنده الکن باشند.

2- عدم خلط میان هدف و وسیله:

فراموش نکنیم که برای یک نویسنده سلیم القلب و متّقی،هدف اصلی از نویسندگی در فضای مجازی فقط جذب مخاطب نیست.بلکه جذب مخاطب تنها یک ابزار است برای آگاهی بخشی و افزایش نور بصیرت در جامعه مجازی. نویسنده روشنگری که به دنبال تنویر افکار است برای رسیدن به چنین هدفی به هر وسیله ای متوسل نمی شود.هوچی گری،شایعه سازی،یک کلاغ و چهل کلاغ،افتراء و تهمت،تیترزنی مغایر با محتوای متن و خبر،ایجاد شبهه در اذهان خالی مخاطبان،استفاده از الفاظ رکیک و ناشایست،پرداختن به مسایل غیر اخلاقی و اشغال ذهن مخاطب با تصویرسازیهای مستهجن و موهن و … از اموری است که باعث جذب مخاطبان در اولین قدم می شود.شایسته است نویسنده ای که برای رضایت خدا قلم برداشته است و هدف والایی دارد(به ویژه در حیطه دین و تبلیغ آن به زبان رسانه) متن خود را از این آلودگیها پیراسته کند.

3- صداقت:

نویسنده باید با مخاطب خود صادق باشد و صادقانه با مخاطب خود سخن بگوید.باید فرض را بر آن بگذارد که در فضای حقیقی دارد با مخاطب سخن می گوید و هر لحظه امکان دارد راستی آزمایی شود."خود بودن” در فضای مجازی ملازم با تأثیرگذاری قوی است.از آن جا که شخصیت ها به اندازه تعداد آنها مختلف هستند،هر کس با وجود صداقت می تواند به گونه ای خاص خودش، در مخاطب خود تأثیر بگذارد.مشبه شدن به دیگران و تقلید از آنها،این تأثیر خاص را از نویسنده سلب می کند. فراموش نکنیم:«آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند».

4- استناد دهی

فضای مجازی به دلیل ویژگی هایی که دارد به راحتی امکان تحریف در کلام دیگران و شایعه سازی را فراهم آورده است.فراوان پیش می آید که حتی در سایت معتبری کلامی از بزرگی نقل شده که پس از اندکی تحقیق و بررسی ،کذب آن برملا می شود.در چنین محیطی که اعتماد بر مکتوبات و مسموعات به سختی حاصل می شود، هر لحظه و از هر طرف ممکن است نوشته ما مورد تهاجم تحریف و مغلطه و تکذیب و تهمت واقع شود و مسلم است تنها چیزی که در این سیل شایعه سازی و دروغ به نوشته ما امنیت می بخشد و آن را در مسیر راستین نگه می دارد، استناد دهی است.همواره می بایست منبعی را که از آن مطلبی نقل می کنیم متذکر شویم تا خود را از اتهامات احتمالی کذب بودن مطلب منقول رهانده و خود را بریء الذمه کرده باشیم.فراموش نکنیم که در این فضا هرگز نمی توان مطلب بدون سندی را صددرصد پذیرفت و همیشه باید جایی برای کذب بودن آن در ذهن خود باز کنیم.این یک اصل مهم است.

5- کوتاه و خلاصه نوشتن:

نسلی که امروز با آن مواجه هستیم خصوصیاتی کاملا متفاوت با نسل های گذشته دارد.یکی از ویژگیهای این نسل به خاطر نوع زندگی ساندویچی اش،"کم حوصلگی” است.کاربران اینترنت به قدری عجول و کم حوصله اند که حتی گاهی حوصله یک کلیک کردن را هم ندارند و به دلیل همین ویژگی،ممکن است به راحتی از مطالعه مطلب مهم و سرنوشت سازی بگذرند.توجه به این کم ظرفیتی می طلبد که نوشته های ما در عین حال که برای انتقال منظور کامل است،بسیار خلاصه و کوتاه باشد.استفاده از متن های طولانی و کلیشه ای و خسته کننده ،به جای جذب مخاطب موجب دلزدگی بسیار او می شود و در نهایت خواننده بدون توجه به مطلب ، صفحه را ترک می کند.

6- جذابیت:

تجربه ثابت کرده است که حتی ذائقه کاربران هم در حال تغییر است.به این معنی که اگر کاربران قدیمی تر برای خواندن متن ها وقت می گذاشتند، اکنون ذائقه بیشتر کاربران در حیطه بصری به “تصویر گرایی” گرایش دارد.بی شک منظور از تصویر گرایی صرفا استفاده از عکس(image) در نوشته ها و مطالب نیست.بلکه منظور آن است که نوشته ما باید با استفاده از عناصر و لوازم ادبی،قدرت خیال انگیزی و تصویر سازی در مخاطب داشته باشد.یک متن موفق نویسنده را در فضای عینی قرار می دهد .برای نیل به این هدف باید از به کار بردن الفاظ و واژه های پرتکلف و پیچیده و سنگین و نثر علمی مشکل پرهیز کرد.

7- پرداختن به وقایع عینی و مورد ابتلاء:

عموما وقایع و اتفاقات موجود در جامعه،مخاطبان بیشری را جذب می کنند.پرداحتن به وقایع گذشته ای که مخاطب ذهنیت و درگیری نسبت به آنها ندارد،کشش و جاذبه ای برای خوانندگان ندارد.طبیعی است که هر کس دوست دارد در مورد وقایعی که در متن آنها زنگی می کند بیشتر بداند تا آمادگی بیشتری برای مواجهه با آنها داشته باشد.اینگونه مسایل بسترهای مناسبی برای انتقال منظور نویسنده هستند.

8-رعایت اخلاقیات،حفظ حقوق دیگران و احترام به شخصیت مخاطبین:

ارتباط رو در رو (face to face) خودبخود باعث رعایت شئونات اخلاقی بسیاری می شود.در فضای حقیقی شاید خیلی ها نتوانند به راحتی دروغ بگویند یا تهمت بزنند یا فحاشی کنند.اما در فضای مجازی فقدان برخورد مستقیم باعث شده است که چهره ها هویت اصلی خود را به راحتی نشان ندهند.از طرف دیگر پیگیری حقوق و آبروی از دست رفته هم در این فضا به سهولت فضای حقیقی نیست ؛بنابراین شرایطی مهیا شده است که کاربران بی هیچ ابایی بتوانند به حقوق و شخصیت یکدیگر تجاوز کنند.این آسیب اقتضا می کند که همواره با نوعی تقوای ملازم که مقتضای آن رعایت اخلاقیات است دست به قلم ببریم و همواره مراقب ساحت و حریم شخصیت های دیگر باشیم.

9- تعامل دو سویه با مخاطب:

جمع گرایی انسان در فضای مجازی هم وجود دارد و مهم ترین دلیل بر این مدعا تلاش برای ساخت محیطهای جمعی مثل گروهها در شبکه های اجتماعی است.حس تنهایی همان طور که در فضای عینی خوش آیند نیست در فضای مجازی هم دلنشین نیست.از این رو کاربرانی در انتقال پیام خود موفق هستند که تعاملات دو طرفه با مخاطبین دارند و معمولا یکطرفه صحبت نمی کنند.نویسندگی در محیطی که تعامل دو طرفه ایجاد کند و نویسنده ضمن دریافت نظرات دیگران تا حد ممکن به آنها ترتیب اثر بدهد و یا واکنش احترام آمیز داشته باشد،گوی سبقت را در جذب مستمع از سخنرانی یکطرفه خواهد ربود.

10- در نظر گرفتن اختلاف سنی و سلیقگی مخاطبان:

به طور مطلق و بدون در نظر گرفتن برخی محیط های محدود(مثل گروهها در شبکه های اجتماعی)،نامتناهی بودن فضای گسترده اینترنت سبب می شود که خوانندگان و کاربران مختلفی با اعتقادات و شرایط سنی و جنسی و تفکرات مختلف با نوشته ما مواجه شوند.شرط موفقیت در این عرصه آن است که سبکی خاص و محدود به قشر خاصی را برنگزینیم.به طور مثال اگر در وبلاگ مطلب می نویسیم باید توجه کنیم که درج مطلب در چنین محیطی مثل آزاد کردن یک ماهی در اقیانوس بی حد و حصر است؛ می بایست شرایط و اختلافات مخاطبان را در نظر بگیریم و سبک نوشته طوری باشد که برای همه قابل هضم و استفاده باشد.مثلا لزوماٌ نویسندگی در وبلاگ مذهبی نیازمند به کاربردن ادبیات خاص طلبگی نیست بلکه همواره مد نظر داشته باشیم که افراد عادی بسیاری با سطح علمی پایین تر ممکن است مطلب را بخوانند.بنابراین باید زمینه استفاده مطلوب آنها را نیز مهیا کرد.

نویسنده: رقیه رحیمی(طلبه سطح سه حوزه محدثه بروجرد)