یکی از ویژگی های رسول گرامی اسلام، رحمت عام و فراگیر آن گرامی نسبت به تمام اهل عالم می باشد.

خدای عالمیان در این مورد فرموده است:

(وَ ما أَرْسَلْناک إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ)؛[1]

و ما تو را نفرستادیم، مگر برای رحمت و مهرورزی به جهانیان.

پیامبر نیز می فرماید:

«انَّما بُعِثْتُ رَحْمةً»؛[2]

من برای ترویج مهر و محبت مبعوث شده ام.

به راستی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله جلوه بارز زیباترین نام های الهی از جمله رحمت، محبت، شفقت، مودّت، رأفت و عطوفت است و پیشوایان معصوم علیهم السلام به ما آموخته اند که خداوند متعال را با این نام ها و اسمای حسنای حضرت حق صدا بزنید:

یا حَبیبَ مَنْ لا حَبیبَ لَهُ، یا رَفیقَ مَنْ لا رَفیقَ لَهُ، یا انیسَ مَنْ لا انیسَ لَهُ، یا راحِمَ مَنْ لا راحِمَ لَهُ، یا شفیقَ مَنْ لا شَفیقَ لَهُ…»[3]

که تجسم محبت و مهر و رحمت و دلسوزی حضرت رب العالمین است؛ چرا که او معدن مهر و عاطفه بوده و مهربانان را دوست دارد.

اساساً اگر رشته رحمت و محبت از زندگی انسان ها حتی حیوانات بریده شود، نظام عالم و سلسله فردی و اجتماعی آن از هم گسسته خواهد شد. این رشته موجب می شود که انسان ها و حیوانات در حفظ و نگهداری فرزندانشان کوشش کنند. انسان ها نیز براساس آن، جامعه انسانی خود و بنیان خانواده را بنا کرده و ارتباطات میان همدیگر را در نظام های عمومی و خصوصی شان برقرار می سازند.

به راستی اگر مهر و عشق و علاقه را از روابط اجتماعی و فردی انسان بگیرند، چه اتفاقی خواهد افتاد. امروزه در اثر کم رنگ شدن مهر و عاطفه در روابط انسانی در کشورهای پیشرفته و صنعتی چه فجایعی در شرف تکوین است؟!

آیا تمدن مادّی و حکومت علم و تکنولوژی و پیشرفت های ظاهری می تواند جایگزین مهم ترین نیاز انسان که همان اقناع غریزه مهرورزی و محبت است، بشود؟ آیا ادامه حیات طبیعی برای انسان بدون مهر و عشق و علاقه مقدور است؟!

قطعاً پاسخ منفی است و انسان بدون عاطفه و رحم و محبت در آستانه سقوط و هلاکت قرار می گیرد؛ زیرا فطرت انسان براساس عشق و علاقه آفریده شده است.

مهم ترین راز مدیریت
 

خلل پذیر بود هر بنا که می بینی

مگر بنای محبت که خالی از خلل است

از منظر قرآن راز پیروزی رسول خدا صلی الله علیه و آله در مدیریت حکومتی و خانوادگی همان مهرورزی و عشق به مردم بود. اگر این شیوه کارآمد در مدیریت رسول خدا صلی الله علیه و آله نبود، هرگز توفیق رفع مشکلات و موانع طاقت فرسا را پیدا نمی کرد، به همین جهت خداوند فرمود:

(فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک فَاعْفُ عَنْهُم وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فی الْامْرِ؛)[4]

به موجب رحمت و محبتی که خداوند به تو عنایت کرده بود، بر آنان دل نرم شدی که اگر تندخو و سخت دل بودی، همه از اطرافت پراکنده می شدند؛ پس آنان را عفو کن، بر ایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنها مشورت کن.

موارد زیادی در تاریخ صدر اسلام و سیره اجتماعی رسول خدا صلی الله علیه و آله وجود دارد که از این حقیقت خبر می دهد.

پی نوشت ها:

[1] سوره انبياء، آيه 107.

[2] مسند ابى يعلى، ج 11، ص 35.

[3] البلد الامين، ص 407.

[4] سوره آل عمران، آيه 159.