در قرآن کریم درباره‏ی عقوبت ترک امر به معروف و نهی از منکر حکایت هایی درباره‏ ی امت های گذشته نقل شده است که داستان اصحاب سبت یکی از آنهاست.

     داستان اصحاب سبت در سوره‏ هایی از قرآن مجید نظیر سوره بقره، مائده، اعراف و سوره‏های دیگر باین شده است. تکرار این داستان در سوره‏های مختلف دلیل بر اهمیت آن است.

     در زمانهای قدیم در روستایی نزدیک ساحل دریا مردمانی زندگی می ‏کردند که شغل آنان ماهیگیری بود. پیامبر آن مردم، به فرمان خداوند، به آنان دستور داد که روز شنبه ماهی نگیرند و این نوعی امتحان الهی بود. از قضا روز شنبه بیشتر از روزهای دیگر ماهی روی آب می ‏آمد، بخصوص حرکت آزادانه ماهی های بزرگ بر روی آب مردم را وسوسه می‏ کرد که آنها را بگیرند و چشم‏ پوشی از آن ماهیها برای مردم آن سرزمین مشکل بود. آنان به گمان خود می‏ خواستند، خداوند را فریب دهند و با پروردگار حیله کنند. به این دلیل حوضچه ‏هایی ساختند که با دریجه ‏هایی به دریا ارتباط داشت، وقتی آب دریا به این حوضچه‏ ها می‏ ریخت، ماهی ها هم در آن حوضچه می‏ افتادند و با بسته شدن دریجه‏ ها دیگر نمی‏ توانستند خارج شوند. مردم هم روز یکشنبه این ماهیها را می‏ گرفتند و به خیال خود، حیله ‏ی شرعی به کار می‏ بردند.

     قرآن کریم می‏ فرماید که پروردگار عالم، اهل قریه را به سبب نافرمانی از دستور الهی به صورت خوک و میمون درآورد و حسب برخی روایات آنان بعد از سه روز به هلاکت رسیدند.

     در قرآن مجید آمده است که این مردم سه دسته بودند: یک دسته کسانی بودند که با سرپیچی از فرمان الهی به گرفتن ماهی مبادرت می‏ کردند و از گناهکاران بودند. دسته دوم، افرادی بودند که امر به معروف و نهی از منکر می ‏کردند و کار گناهکاران را نیرنگ و خدعه با خداوند می‏ دانستند و دسته‏ ی سوم، کسانی بودند که ماهی نمی‏ گرفتند، اما امر به معروف و نهی از منکر نیز نمی‏ کردند و به مسائل موجود در جامعه‏ی خود بی‏ اعتنا بودند.

     هنگامی که عذاب الهی نازل شد، از میان این گروهها، فقط کسانی نجات یافتند که امر به معروف و نهی از منکر می ‏کردند و گناهکاران و بی‏ اعتنایان به هلاکت رسیدند، زیرا کسانی که گناهی را شاهد باشند و امر به معروف و نهی از منکر نکنند، در آن گناه با گناهکار شریک اند.

صفحات: 1· 2

سوره ‏ی پر محتوایی در قرآن کریم به نام «عصر» وجود دارد می‏ توان از آیات آن تعبیرهایی در مورد امر به معروف و نهی از منکر برداشت کرد. سوره ‏ی مبارکه چنین می‏فرماید:

     (بسم الله الرحمن الرحیم والعصر ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر.)

     به نام خداوند بخشنده‏ ی مهربان. سوگند به زمان که آدمی در خسران است، مرگ آنهایی که ایمان آوردند، کارهای شایسته انجام دادند، یکدیگر را به حق سفارش کردند و یکدیگر را به صبر توصیه نمودند.

     در تفسیر آیات این سوره‏ ی مبارکه می ‏توان چنین گفت: قسم به عصر و عصاره‏ ی علام خلقت؛ یعنی حضرت ولی عصر (عج)، همانا انسانها همگی زیانکارند، مگر آنان که دو بال برای پرواز به سوی سعادت داشته باشند. نخسین بال،ایمان و انجام دادن عمل صالح و بال دوم امر به معروف و نهی از منکر است. کسانی که در عین ایمان به خدا انجام دادن اعمال صالح، به حق سفارش و در مقابل گناه صبر می‏کنند.

     ملتی که یک بال داشته باشد؛ یعنی صرفاً ایمان داشته باشد و به دستورهای دینی هم عمل کند (ایمان فردی)، در آسمان کمال نمی‏ تواند پرواز کند. چنین مردمی در صورتی می ‏توانند پرواز کنند که علاوه بر آن که خود نماز می‏ خوانند، خمس می‏ دهند و در راه خدا جهاد می‏ کنند، دیگران را نیز به این کارها دعوت کنند.

     اگر کسی ایمان نداشته باشد اما امر به معروف و نهی از منکر کند، مانند عالم بی عمل است؛ یعنی عالمی که مردم را به کارهای نیک دعوت می‏ کند، اما خود بدن عمل نمی‏ کند. در روایات آمده است که در قیامت عالم بی عمل را به جهنم می‏ برند و در آنجا از بوی بد او اهل دوزخ به خدا شکایت می‏ کنند. بنابراین، کسی که بگوید ولی عمل نکند، یک بال دارد و نیز کسی که عمل کند اما نگوید، باز هم یک بال دارد و نمی‏تواند به سعادت برسد.