سکرات و سختی های مرگ

تعبیر قرآن کریم از مرگ این است که همه دوست دارند هزار سال زندگی کنند؛ هزار کنایه از زیاد عمرکردن است و از مردن خوششان نمی آید ولی یکی از حقایق زندگی مرگ است. در تعابیر عامیانه که بین ما هست از مرگ تعبیر به شتری می شود که دم خانه ی همه خوابیده است اما تعبیر خدا عجیب است: وَجَاءَتْ سَكْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ۖ ذَٰلِكَ مَا كُنتَ مِنْهُ تَحِيدُ¹؛ سختی های مرگ به حق فرا می رسد یعنی خیالی نیست و حقیقی است و این همان چیزی است که تو از آن فرار می کردی چون سنت های الهی تغییر نمی کند.

 مگر مردن سخت است؟ خیلی.

امیرالمومنین علیه السلام می فرماید:

من نمی توانم سختی های مردن را در قالب الفاظ بیاورم چون حقش ادا نمی شود، اگر هم بتوانم بیاورم تو با عقل مادی نمی توانی درکش کنی، اگر دانشی را که بشر راجع به سختی های مردن می داند چهارپایان و بهائم می دانستند هیچ گاو وگوسفند فربه ای پیدا نمی کردید و همه ی آنها دق می کردند!

کمترین عددی را که روایت از نظر تعداد سختی های مردن بیان کردند هزارتاست و بیشترین آن سه هزارتاست. این سختی ها چقدر برای ما فشار دارد؟ می گویند کمترین فشار سختی های مردن معادل صدضربه شمشیر در حالی که زنده هستی! بیشترین هم 300 ضربه شمشیر است در حالی که تو زنده هستی! و این در حالی است که از یک آمپول هم می ترسیم.

 یک یهودی در شهر مدینه با امام حسن علیه السلام مواجه شد در حالی که حضرت خوش لباس بودند و سوار مرکب خوبی شده بودند. یهودی گفت: این سجن المومن است؟ یعنی این قیافه و لباس ومرکب زندان مومن است؟ (اشاره به روایت پیامبر صلی الله علیه وآله کرد که فرمود: دنیا زندان مومن است) حضرت فرمود: این که می بینی برای من هست در مقابل آنچه خدا در قیامت برای من مهیا کرده مثل لوازم زندانیان می ماند.

 اینکه فرموده اند جان دادن مومن مثل بوکردن گل است در مقابل سختی آنهایی است که فرمودند مثل این است که بدن را با قیچی تکه تکه کنند، یعنی سخت هست اما در مقابل سختی ها آنها کمتر است.

نحوه جان دادن حضرت موسی علیه السلام

حضرت موسی علیه السلام خیلی نزد خداوند عزیز بود، خدا هم دستور داد تا جانش را راحت بگیرند و فرمود: این ترنج را از بهشت نزد او ببرید تا استشمام کند.

 حضرت موسی علیه السلام هم اطاعت کرد و بعد از دنیا رفت و با مشایعت ملائک از آسمان ها گذشت تا به آسمان چهارم رسید و ملائک به حضرت چنین سلام کردند: “یا اهون الانبیاء موتا کیف وجدت الموت” ²؛ ای کسی که در میان پیامبران، از همه راحت‌تر مردی، مرگ را چگونه یافتی؟ تجربه ات از این جان دادن چگونه بود؟

 حضرت موسی علیه‌السلام فرمود: “کشاة تسلخ و هی حیة” ³؛ مرگ را مانند گوسفندی که زنده پوستش را از بدن جدا می کنند، یافتم.

نحوه دیدن جناب عزرائیل

 دومین سختی که وجود دارد ملاقات جناب عزرائیل است. حضرت ابراهیم علیه السلام آدمی را دید سیاه چهره، موهای سیخ، بدبو با لباس سیاه که از دهان و بینی اش شعله های آتش بیرون می آمد و حضرت ابراهیم علیه السلام با دیدن او غش کرد. پس از به هوش آمدن فرمود: اگر گناهکار فقط همین صحنه را ببیند، برای جزای اعمالش کافی است، ورای دیدار تو عذاب دیگری نباشد کافی است یعنی نیاز به جهنم نیست و همین دیدن قیافه تو خودش عذاب است.

چگونگی فشار قبر

سومین سختی تعبیر به فشار شب اول قبر می کنند. عالم برزخ و قیامت شب و روز ندارد بلکه هر کسی از دار دنیا رفت به عالم برزخ می رود همانجا مورد مواخذه قرار می گیرد، شب و روز مادی مثل زمین در آنجا وجود ندارد برای اینکه ما بفهمیم تعبیر به شب و روز کرده اند وگرنه شب و روز فیزیکی ندارد.

 رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند:

«هیچ اهل ایمانی نیست که از دار دنیا برود، مگر این که یکی از آن ها دچار فشار قبر است».

 فشار قبر برای همه هست چه شهید باشی یا در هر مرتبه ی دیگری باشی حال این فشار چه میزان است؟ امام صادق علیه السلام می فرمایند: «به قدری فشارش می دهند که دو استخوان پهلو به هم می چسبد و مغز سرش از لای انگشتانش بیرون می زند».

کیفیت میزان و پُل صراط

بعد از طی کردن این مراحل، نوبت به گذر از پل صراط می رسد. به فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، “صراط” پُلی است که روی جهنم کشیده شده است و بسیار لرزان است.

 امام صادق علیه السلام می فرمایند:

پل صراط سه خصوصیت دارد: از مو باریک تر، از شمشیر برنده تر و از آتش سوزان تر است. پل صراط یک عقبه ی صعب العبور است که هم خار و هم عقرب در آن است.

 حضرت داوود علیه اسلام از خداوند خواست که میزان را به او نشان دهد. خداوند می فرمایند: یک ترازو به او نشان دادیم که دو کفه داشت که هر کفه ی آن بین مغرب و مشرق عالم را پر کرده بود.

میزان اداره کل استاندارد خداست و نماز وروزه ها را در آن می گذارند و محک می زنند. حضرت داوود با دیدن آن غش کرد. وقتی به هوش آمد عرضه داشت که چه کسی است که بتواند کفه ترازو را پر از اعمال کند تا نجات پیدا کند؟ خطاب شد: ای داوود، اگر بنده من به شکلی عمل کند که من از او راضی باشم، گاهی یک دانه خرما، آن قدر این کفه را سنگین خواهد کرد که او را نجات دهد. مهم این است که بنده کاری کند که من از او راضی شوم.

آسان شدن سختی های مرگ با گریه بر امام حسین علیه السلام

 چه کار می توانیم برای این سختی ها انجام دهیم؟

امام صادق علیه السلام رفیقی به نام مسمع بن عبدالملک دارد که اهل بصره است. مسمع نزد امام آمده بود. حضرت به او فرمود: تو در عراق هستی بهع زیارت جد غریبم می روی؟ مسمع گفت: شما می دانید من متمول هستیم و هزار نفر با من کارمی کنند، والی دشمن شماست و اگر من بروم کربلا مرا شناسایی می کنند و زندگی این هزار نفر به مشکل برمیخورد من در بصره با تقیه زندگی می کنم. حضرت فرمود: آیا برای جدم گریه می کنید؟ مسمع عرض کرد: بله هفته ای یک جلسه در خانه برگزار می کنیم و روضه می خوانیم و گریه می کنیم این قدر گریه می کنیم که از اشک چشمانمان سرخ می شود و اره گلو بسته می شود.

حضرت فرمود: به تو بشارت می دهم هر وقت گریه کن جدم حسین حالت احتضار پیدا کند همان جان کندن، جدم رسول خدا، امیرالمومنین، امام حسن علیهم السلام و حضرت زهراسلام الله علیها می آیند و به شانه عزرائیل می زنند ومی فرمایند با او مدارا کن او گریه کن حسین است، قابض الارواح طوری برخورد می کند از مادر مهربان تر! عزرائیل را ملاقات می کنی در حالی که چهره ای زیباتر از او ندیدی، سخنی خوش تر از آن نشنیدی.

 اینها برای گریه کن امام حسین علیه السلام است، یعنی سختی ها برداشته می شود؟ نه سختی ها برداشته نمی شود بلکه ما متوجه نمی شویم ما امیرالمومینن علیه السلام را می بینیم و متوجه سختی های مرگ نمی شویم.

پی نوشت:

1- سوره ق آیه 19.
 2و3- مناهج‌ الشارعین، (علامه میرداماد)، ص 590.

وارث