ماه رجب از اوقات دعا می ‌باشد و حتی در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بودند تا در آن دعا کنند.

نوشتاری در خصوص ویژگی های ماه رجب به قلم سید جواد حسینی را ارائه می دهد.

* سیرۀ رجبیه امام سجاد(علیه السلام)

طاووس یمانی می ‌گوید: در ماه رجب از کنار حجر اسماعیل گذشتم، دیدم کسی است که به رکوع و سجود می ‌رود. دقت کردم دیدم امام علی بن الحسين (علیه السلام) است، با خود گفتم: خوشا به حالت! مردی صالح از اهل ‌بیت نبوت (صلی الله علیه و آله) است، قسم به خدا که باید دعای او را غنیمت شمارم.

مراقب احوال آن حضرت بودم تا که از نماز خود فارغ شد. کف دستان خود را به جانب آسمان بلند کرد و گفت:

«سَیِّدِی سَیِّدِی وَ هَذِهِ یَدَایَ قَدْ مَدَدْتُهُمَا إِلَیْکَ بِالذُّنُوبِ مَمْلُوَّةٌ وَ عَیْنَایَ إِلَیْکَ بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةٌ وَ حَقٌّ لِمَنْ دَعَاکَ بِالنَّدَمِ تَذَلُّلًا أَنْ تُجِیبَهُ بِالْکَرَمِ تَفَضُّلًا سَیِّدِی أَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاءِ خَلَقْتَنِی فَأُطِیلَ بُکَائِی أَمْ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَلَقْتَنِی فَأُبَشِّرَ رَجَائِی»؛[1]

آقای من، آقای من، این دستان پر از گناه را به درگاهت بالا آوردم، و چشمانم امید به تو دارد، و کسی که با پشیمانی (از کرده خود) تو را در حال زار فراخواند، سزاوار آن است که با لطف و کرمت پاسخ ‌گویی، آقای من! آیا مرا از تیره‌ روزان قراردادی تا که بسیار بگریم، یا که از نیک بختان گردانیدی تا امیدوار باشم.

و در ادامه می ‌فرمود:

«سَیِّدِی مَا أَنَا وَ مَا خَطَرِی هَبْ لِی خَطَایَایَ بِفَضْلِکَ وَ جَلِّلْنِی بِسِتْرِکَ وَ اعْفُ عَنْ تَوْبِیخِی بِکَرَمِ وَجْهِک»؛

آقای من! من کی ‌ام؟ از تو می ‌خواهم که به فضلت از من درگذری، و بدی مرا بپوشانی، و با کرمت از توبیخ و سرزنشم عفو فرمائی!.

آن ‌گاه به سجده افتاد و عرضه داشت: «أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارٍ حَرُّهَا لَا یُطْفَی وَ جَدِیدُهَا لَا یَبْلَی وَ عَطْشَانُهَا لَا یَرْوَی»؛ به تو پناه می ‌برم از آتشی که گرمایش خاموش نمی ‌شود، و تازه ‌اش کهنه نمی ‌شود، و تشنه ‌اش سیراب نمی‌ گردد.

آن ‌گاه گونه راست خود را بر زمین نهاد و عرض کرد: «اللَّهُمَّ لَا تُقَلِّبْ وَجْهِی فِی النَّارِ بَعْدَ تَعْفِیرِی وَ سُجُودِی لَکَ به غیر مَنٍّ مِنِّی عَلَیْکَ بَلْ لَکَ الْحَمْدُ وَ الْمَنُّ عَلَیَّ»؛ خدایا، پس ‌از آن که صورتم برای تو سر به خاک نهاد و خاک‌ آلود شد، دیگر این صورت را در آتش مسوزان، بدون آنکه من هیچ منّتی بر تو داشته باشم، بلکه تمام منت از آنِ تو بر من است.

آن ‌گاه سمت چپ صورت خود را بر زمین گذاشت و عرضه داشت: «ارْحَمْ مَنْ أَسَاءَ وَ اقْتَرَفَ وَ اسْتَکَانَ وَ اعْتَرَفَ»؛ بر کسی که بد کرده و گناه کرد، و در برابرت به خواری افتاده و به نافرمانی و معصیت خود اعتراف نمود، رحم فرما.

آن‌ گاه به سجده بازگشت و پیشانی خود را بر زمین نهاد و عرضه داشت: «إِنْ کُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ»؛ اگر من بنده بدی بودم ولی تو خدای خوبی هستی.

و در پایان صد بار عرضه داشت: «الْعَفْوَ الْعَفْوَ…»؛ از تو درخواست عفو و بخشش دارم.

(طاووس یمانی می ‌گوید:) به گریه افتادم تا آنجا که صدای گریه من بلند شد و ناله ‌هایم را امام سجاد (علیه السلام) شنید، و فرمود: «مَا یُبْکِیکَ یَا یَمَانِیُّ أَ وَ لَیْسَ هَذَا مَقَامَ الْمُذْنِبِینَ»؛[2] یمانی! چرا گریه می ‌کنی؟ مگر اینجا جایگاه گناهکاران نیست… .

طاووس یمانی می ‌گوید: همین برنامه حضرت سجاد (علیه السلام) را در سال بعدی در کوفه شاهد بودم.[3]

* میرزا جواد آقا ملکی تبریزی

عارف کم نظیر، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در مورد شرافت ماه رجب و مراقبات آن می ‌نویسد:

«این ماه، ماه بسیار شریفی است به این جهت که:

1. از ماه ‌های حرام می ‌باشد؛

2. از اوقات دعا می ‌باشد و حتی در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بوده تا در آن دعا کنند؛

3. این ماه، ماه امیر المؤمنين (علیه السلام) مى باشد، همانطور که در بعضی از روایات آمده است؛ چنانچه شعبان، ماه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و رمضان ماه خدای متعال می ‌باشد؛

4. شب اول آن یکی از چهار شبی است که تأکید به زنده نگه ‌داشتن آن به عبادت شده است؛

5. دربارۀ روز نیمه آن آمده است که محبوب ‌ترین روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل «استفتاح» است.

6. روز بیست و هفتم این ماه، مبعث پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) بوده، روزی که زمان ظهور رحمت خداوند می باشد، چیزی که از اول خلقت تاکنون مانند آن دیده نشده است.

این گوشه ‌ای از فضایل این ماه بود و ما توان فهم تمام فضایل این ماه شریف را نداریم». [4]

* ما را از فضیلت ماه رجب محروم کردی!

این ‌همه برکات ماه رجب را کسانی دریافت می ‌کنند که شرائط عبودیت را رعایت کنند؛ یکی از خادمین آیت الله کوهستانی (ره) نقل می‌ کند:

روزی آقا جان از من خواست به ‌اتفاق هم به آسیاب آبی ایشان برویم، به سمت آسیاب حرکت کردیم و پس از رسیدن و استراحتی کوتاه، آقا آسیابان را خواست و به او گفت: چند روز قبل آرد چه کسی را به منزل ما فرستادی؟ آسیابان گفت: شخصی به نام میرزا علی اکبر (ظاهراً مردی متمکن و بهایی بوده است) گندم خوبی داشت و آردش بسیار سفید بود و من مزد آن را برای شما فرستادم، تا این جمله را گفت، آقا چهره ‌اش تغییر کرد و با عصبانیت فرمود: مؤمن! ما را از فضیلت ماه رجب محروم کردی.

این توجه و مراقبت به خاطر آن بود که آیت الله دیدند، مدتی قلبشان اقبال و رغبت چندانی به عبادت ندارد و مانند گذشته از عبادت و نمازش لذت نمی ‌برد.

در فکر و اندیشه بود که این نقطه تاریک را بیابد، ابتدا از منزل جستجو کرد و از خانواده پرسید آیا شما آرد از کسی قرض گرفته ‌اید یا از آرد وقفی و یا سهم امام استفاده کرده ‌اید؟ وقتی از منزل مطمئن شد، سراغ آسیابان را گرفت و متوجه گشت که این عدم رغبت از آن آردی است که آسیابان برای او فرستاده بود.[5]

* ذکر حاج آقا رحیم ارباب در ماه رجب

استاد مطهری (ره) در خاطرات رجبیه ‌اش می ‌نویسد: در ماه مبارک رجب که تابستان هم بود به اصفهان رفته بودیم، به درس آقای حاج آقا رحیم ارباب (ره) می رفتیم که از بزرگان هستند. من این ذکر را اول بار از این مرد شنیدم. می ‌دیدم که خیلی کند صحبت می ‌کند و اذکار را بالخصوص خیلی با تأنّی و حضور قلب می ‌گوید: «سُبْحانَ الْإلهِ الْجَلیلِ، سُبْحانَ مَنْ لایَنْبَغِی التَّسْبیحُ الّا لَهُ، سُبْحانَ ذِی الْعِزَّةِ وَالْجَلالِ…» می ‌دیدم این مرد مرتب اینها را می ‌گفت. چون پیرمرد بود و نمی‌ توانست روزه ‌های مستحبی ماه رجب را بگیرد، آن را با این جبران می‌ کرد.[6]

پی ‌نوشت:

[1]. بحار الأنوار، محمدباقر مجلسى، مؤسسة الوفاء، بيروت، چاپ دوم، 1403ق، ج‏97، ص448.

[2]. بحارالانوار، ج‏100، ص‏448، ح 25.

[3]. همان، ج‏97، ص448.

[4]. المراقبات‏، میرزا جواد ملکی تبریزی، مترجم: ابراهيم محدث بندرريگى‏، ص96.

[5]. آیینه ایام، محمد آذرکار، انتشارات رزقی، بیرجند، 1387ش، ص‏404.

[6]. آشنائی با قرآن، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، تهران، ج8، ص‏231.

منبع: معاونت تبلیغ. سید جواد حسینی