سلفیه در پیشینه تاریخی ­اش به مکتب  اهل حدیث، ظاهرگرایی احمدبن حنبل، عقل گریزی و مذهب ستیزی ابن­ تیمیه و خشونت محمدبن عبدالوهاب بازمی­ گردد. گرچه در دوران معاصر گونه­ های مختلفی از سلفیه ظهور کردند که در مبانی اشتراکاتی دارند، اما مسائل بسیاری وجود دارد که انشقاق­ های متفاوتی را در سلفیه ایجاد کرده است. در این مقاله به نمودارهای شکل گیری سلفیه، گونه شناسی سلفیه و تفاوت های آنان اشاره شده است.

گونه شناسی سلفیه

1. سلفیه

بنیادی ترین مفاهیم آنان «توحید» با قرائتی متفاوت، دینداری در چارچوب فهم سلف صالح و عملکرد آنان، در برخی مواقع نص گرايي و مخالفت با دخالت عقل در فرآيند فهم دين، بهره برداری از  مساله تمایز بین جاهلیت و اسلام

2. سلفیه تقلیدی

این جریان دارای جهت‌ گيري فكري محافظه كارانه است و در رتبه زمانی پیش از دیگر سلفیان ظهور کرد. اینان دغدغه ای جز اجرای شریعت آنهم در نوع فردی آن ندارند و در پی ارائه اصلاحات سیاسی و اجتماعی نیستند. شعار آنان «من السياسة ترك السياسة» است و بر لزوم اطاعت از حاکم تاکید می کنند و فساد حاکمان را نتیجه فساد مردم می دانند.[1] قرضاوی آنان را «التیار الظاهری» نامید.[2] اینان گاهی سخن از نفی تقلید و انفتاح باب اجتهاد به میان می آورند و رسالت خویش را تصفیه اعتقادی مسلمانان می دانند و بزرگترین جبهه را در تقابل با تصوف و تشیع گشوده اند و  پربسامدترین واژه در ادبیات دینی اینان سنت و بدعت، و در برخی مواقع شرک و کفر است. احمدبن حنبل و تقي‌الدين ابن‌تيميه، به عنوان منبع الهام و پدر معنوي اینان شناخته شده و محمد بن عبدالوهاب بنيان‌گذار حکومت سیاسی این جریان در جزیره العرب است. متداول­ترین کتابهای در بین  اینان اصول السنه ابن حنبل، العقيدة الطحاوية، العقیده الواسطیه و منهاج السنه ابن­تیمیه، کتاب التوحید و کشف الشبهات ابن عبدالوهاب است.[3] بزرگترین نماینده این مکتب، جنبش وهابیت در عربستان است که توانست طي یک دوره قدرت‌هاي سياسي ناپايداري مانند دولت طالبان در افغانستان را پديد آورد و موفق به توسعه اینگونه برداشت از سلفیه در برخی از مناطق جهان گردید. عموم مردم حنبلی عربستان، اردن و سوریه، الدعوة السلفیه و انشعابات آن در مصر، انصار السنة المحمدية در مصر، سودان و اريتره، جماعة اهل الحديث در پاكستان، هند، بنگلادش و نپال، الدعوة إلى القرآن والسنة در افغانستان، جمعية المحمدية در اندونزی، سنگاپور  و مالزی، و جمعية إحياء التراث الإسلامي در كويت،  جمعية دار البر در دبي  و غيره از سرسپردگان این مکتب می باشند. آنان دچار جزم‌انديشي و استبداد فكري هستند و خود را نماینده انحصاری سلفیه می دانند و در راستاي همين چالش بود كه برخي از مخالفان تصريح مي‌كردند دعوت سلفي اختصاص به شخص يا گروه معيني ندارد و اين عنوان نبايد توسط يك عدة مشخص مورد استفاده قرار گيرد.

صفحات: 1· 2