الف. در چهار سوره از قرآن مجيد نيكي به والدين بلافاصله بعد از مسأله توحيد قرار گرفته اين هم رديف بودن دو مسأله بيانگر اين است كه اسلام تا چه حد براي پدر و مادر احترام قائل است. به عنوان مثال، در سوره اسرا آيه 23 مي خوانيم:

و پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر احسان كنيد!

ب. اهميت اين موضوع تا آن جاست كه هم قرآن و هم روايات صريحاً توصيه مي كنند كه حتي اگر پدر و مادر كافر باشند، رعايت احترامشان لازم است. در سوره لقمان آيه 15 مي خوانيم: اگر آنها به تو اصرار كنند كه مشرك شوي اطاعتشان مكن، ولي در زندگي دنيا به نيكي با آنها معاشرت نما!

ج. شكرگزاري در برابر پدر و مادر در قرآن مجيد در رديف شكرگزاري در برابر نعمتهاي خدا قرار داده شده چنان كه در سوره لقمان آيه 14 مي خوانيم: مرا و پدر و مادرت را شكر كن.

د- قرآن حتي كمترين بي احترامي را در برابر پدر و مادر اجازه نداده است. در حديثي از امام صادق علیه السلام آمده است:

اگر چيزي كمتر از اف وجود داشت، خدا از آن نهي مي كرد و اين حداقل مخالفت و بي احترامي نسبت به پدر و مادر است، و منظور از اين جمله نظر تند و غضب آلود به پدر و مادر كردن مي باشد^{(تفسير نمونه/ج12،ص79)}

هـ. با اينكه جهاد يكي از مهمترين برنامه هاي اسلامي است، تا زماني كه جنبه وجوب عيني پيدا نكند، يعني داوطلب به قدر كافي باشد، بودن در خدمت پدر و مادر از آن مهم تر است، و اگر موجب ناراحتي آنها شود، جايز نيست.

ادامه »

 

محبت و مهربانی با پدر و مادر، امری است که عقل و شرع به ضرورت آن اقرار می کنند. خداوند مهربان در قرآن مجید می فرماید:

وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ^{(اسراء: 24)}

از روی محبت و مهربانی، بال فروتنی را برای پدرو مادرت فرود آور.

بی تردید، اگر انسان به زحمت ها و رنج های بی شائبه والدین توجه کند، هرگز نیکی های آنان را از یاد نمی برد. امام زین العابدین علیه السلام می فرماید: حق مادرت آن است که بدانی، او به گونه ای تو را حمل کرد که هیچ کس کسی را چنین حمل نکرده است و چنان ثمره ای از قلبش را به تو داده است که هیچ کس به کسی نمی دهد. او با جوارحش تو را حفظ کرده و هراسی از آن نداشته است که با وجود گرسنگی، تو را سیر و با وجود تشنگی، تو را سیراب کند و تو را بپوشاند. در حالی که خود برهنه است، خویشتن را در آفتاب، سایبان تو سازد و از برای تو از خواب دست کشد و تو را از گرما و سرما حفظ کند تا برای او باقی بمانی و تو نمی دانی سپاسش را به جای آری، مگر به یاری و توفیق الهی.

اگر شخصی کوچک ترین نیکی و احسانی در حق انسان به جای آورد، عقل تشکر و قدردانی از او را لازم می داند، حال با توجه به این که پدر و مادر سمبل نیکی و احسان به فرزند هستند و از جان خود برای پرورش او مایه می گذارند، سزاوارترین انسان ها برای احترام و قدردانی اند.

ادامه »

نيكى و احسان به ديگران, صفتى پسنديده و ممدوح است كه هم از نظر عقل و هم از نظر عرف مورد تأييد است. همه جوامع بشرى براى اين صفت خداپسندانه, اهميت خاصى قائلند و فاعل آن را محترم مى شمارند. در اين ميان, البته بعضى نيكى ها اهميت دو چندان دارد, كه نيكى به پدر و مادر از جمله آنهاست.

خداوند در قرآن بيش از 23 بار صراحتاً و يا ضمناً انسان ها را به احسان و نيكى به پدر و مادر امر فرموده است. 1 ائمه معصومين نيز در سخنان و گفتار خود را به اين فضيلت مهم سفارش و تأكيد فرموده اند. حضرت على علیه السلام فرمود:

«برّ الوالدين من اكرم الطباع»; نيكى به پدر و مادر, ارزش مندترين خلق هاست. )2

 پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله در پاسخ مردى كه از حقوق والدين پرسيده بود, فرمود:

«هما جنّتك و نارك;3 پدر و مادر, بهشت و جهنم تو هستند; بهشت در رضاى آنها و دوزخ در خشم آنهاست.»
حضرت رضا علیه السلام فرمود:

از پدرت اطاعت كن و نسبت به او مراتب نيكى و تواضع و خضوع و تكريم را معمول دار… خداوند در قرآن شريف حق پدر و مادر را قرين حق خود قرار داده و فرموده است: شكر گزار من و شكر گزار پدر و مادرت باش كه برگشت همه به سوى من است. 4

 هميشه مونس و يارم پدر بود
به وقت رنج, غمخوارم پدر بود
چو پروانه پر و بالم اگر سوخت
ولى شمع شب تارم پدر بود
طريق زندگى آموخت بر من
به هر سختى مدد كارم پدر بود

* * *
آبروى اهل دل از خاك پاى مادر است
هر چه دارند اين جماعت از دعاى مادر است
آن بهشتى را كه قرآن مى كند توصيف آن
صاحب قرآن بگفتا زير پاى مادر است

ادامه »

قال الله تعالی:

وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِياهُ وَبِالْوَالِدَينِ إِحْسَانًا إِمَّا يبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا^{(الإسراء/23)}

و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان کنيد اگر يکي از آن دو يا هر دو در کنار تو به سالخوردگي رسيدند به آنها [حتي] اوف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخني شايسته بگوي.

و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانی نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، به پدر و مادرم رحمت و مهربانی فرما، آنگونه که آنان مرا در کوچکی تربیت کردند.

گرچه هستی ما از خداست، لیکن سبب زندگی و وجود ما، پدر و مادر است و ما شاخه ای از وجود این دو عزیزیم و میوه ای از بوستان محبت و تربیت و مهر و عاطفه بی نظیر پدر و مادریم.

انسان فراموشکار، وقتی به قدرت و موقعیتی رسید، دوران عجز و کوچکی خویش را از یاد می برد و پدر و مادر و زحمات طاقت فرسای آنان را فراموش می کند، و چه ناسپاسی و کفرانی بدتر از این؟

انسانیت و اخلاق ایجاب می کند که پاسدار این دو گوهر باشیم و در حال حیاتشان از نیکی و احسان و پس از مرگشان از صدقات و یاد نیک غفلت نکنیم. ما امتداد وجودی والدین خودیم و فرزندان ما تداوم وجود مایند، چگونگی برخورد ما با پدر و مادر و احترام و نیکی ما به آنان سبب می شود: که فرزندان ما نیز در نسل آینده، حق شناس و قدردان و نیکوکار به بار آیند. فرزندان ما همانگونه خواهند بود که ما با والدین خویش رفتار می کنیم.

باری… ادای حق والدین و انجام سپاس زحمات آنان نیز مانند حق خدا و شکر نعمتهایش از عهده توانائی ما خارج است و تنها باید زبان به عجز بگشائیم و بال تواضع و فروتنی به زیر پای آندو فرشته بگستریم.

با اینحال، توجه به مقام پدر و مادر و شناخت قدر و منزلت آنان نزد خداوند، زمینه ادای بخشی از حق بزرگ آنان را فراهم می سازد.

ادامه »

قرآن کريم می فرماید :

وَ اعْبُدُوا اللّه َ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْأً وَ بِالْوالِدَيْنِ اِحْسانا وَ بِذِى الْقُربى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ الْجارِ ذِى الْقُربى وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبيلِ وَ مَا مَلَـكَتْ اَيْمانُـكُمْ اِنَّ اللّه َ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُورا؛

[سوره نساء، آيه ۳۶]

خدا را بپرستيد و هيچ چيز را شريك او قرار ندهيد! و به پدر و مادر خوبى كنيد و همچنين به خويشاوندان و يتيمان و مسكينان و همسايه نزديك و همسايه دور و دوست و هم نشين و در راه ماندگان و بردگان (خدمتكاران) خود، زيرا خداوند، كسى را كه متكبّر و فخرفروش است، دوست ندارد.

1. پيامبر صلي الله عليه و آله : اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجْهِها وَاصْطِناعُ الْمَعْروفِ وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ وَصِلَةُ الرَّحِم ِتُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَتَزيدُ فِى الْعُمْرِ وَ تَقى مَصارِ عَ السُّوءِ؛

صدقه بجا، نيكوكارى، نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوش بختىتبديل و عمر را زياد و از پيشامدهاى بد جلوگيرى مى كند.

[نهج الفصاحه، ح ۱۸۶۹]

2. پيامبر صلي الله عليه و آله: مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّه ِ وَالْيَوْمِ الآْخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ؛

هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، بايد ميهمانش را گرامى دارد.

[كافى، ج ۶، ص ۲۸۵، ح۱]

3. پيامبر صلي الله عليه و آله: اَلصَّدَقَةُ بِعَشْرَةٍ وَ الْقَرْضُ بِثَمانِيَةَ عَشْرَ وَ صِلَةُ الاِْخْوانِ بِعِشْرينَ وَصِلَةُ الرَّحِمِ بِاَرْبَعَةٍ وَ عِشْرينَ؛

صدقه دادن، ده حسنه، قرض دادن، هجده حسنه، رابطه با برادران [دينى]، بيستحسنه و صله رحم، بيست و چهار حسنه دارد.

^{[كافى، ج ۴، ص ۱۰، ح ۳]}

4. پيامبر صلي الله عليه و آله: اَلضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَيَرْتَحِلُ بِذُنوبِ اَهْلِ الْبَيْتِ؛

ميهمان، روزى خود را مى آورد و گناهان اهل خانه را مى برد.

^{[بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۴۶۱، ح ۱۴]}

5. امام على عليه السلام: صِلَةُ الرَّحِمِ توجِبُ الْمَحَبَّةَ وَتَكْبِتُ العَدُوَّ؛

صله رحم، محبّت آور است و دشمنى را از بين مى برد.

^{[غررالحكم، ح ۵۸۵۲]}

ادامه »

حضرت عیسی عليه السلام درحدیثی بندگان دنيا را به گورهاى آراسته وجذاب تشبیه نمودند و فرمودند :

  منبع:حوزه

سوال: نظر حضرت‌عالی راجع به عید نوروز چیست؟ آیا همانند عیدهایی که مسلمانان آن‌ها را جدی می‏گیرند مثل عید فطر و قربان، از نظر شرعی ثابت شده است یا این‌که فقط روز مبارکی محسوب می‏شود مثل روز جمعه و مناسبت‌های دیگر؟

جواب: هرچند نصّ معتبری مبنی بر این‌که عید نوروز از اعیاد دینی یا ایام مبارک شرعی‏ باشد، وارد نشده است، ولی جشن گرفتن و دید و بازدید در آن روز، اشکال ندارد، بلکه از این جهت که صله رحم می‏باشد مستحسن است.

_{اجوبة الاستفتائات، سوال}

سوال: آیا آن‌چه راجع به عید نوروز و فضیلت و اعمال آن وارد شده، صحیح است؟ آیا انجام آن اعمال (اعم از نماز و دعا و غیره) به قصد ورود جایز است؟

جواب: انجام آن اعمال به قصد ورود، محل تأمل و اشکال است، بله انجام آن‌ها به قصد رجاء و امید مطلوب بودن، اشکال ندارد.

_{اجوبة الاستفتائات، سوال۱۴۶۷}

منبع:

قرآن کريم :

وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللّهُ لِكُلِّ شَىْ ءٍ قَدْرًاٌ؛ ^{[سوره طلاق، آيه ۳]}

هر كس بر خدا توكل كند، كفايت امرش را مى كند، خداوند فرمان خود را به انجام مى رساند، به راستى خدا براى هر چيزى اندازه اى قرار داده است.

1. امام على عليه السلام :

إنَّ الْعَبْدَ إذا اَرادَ اَنْ يَقْرَأَ أَوْ يَعْمَلَ عَمَلاً فَيَقُولُ: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِالرَّحيمِ فَإنَّهُ يُبارَكُ لَهُ فيهِ؛

هرگاه بنده اى بخواهد چيزى بخواند و يا كارى انجام دهد و بسم اللّه الرحمن الرحيمبگويد در كارش بركت داده مى شود. [بحارالأنوار، ج ۹۲، ص ۲۴۲، ح۴۸]

2. امام على عليه السلام :

اَلذِّكْرُ يونِسُ اللُّبَّ وَيُنيرُ الْقَلْبَ وَيَسْتَنْزِلُ الرَّحْمَةَ؛

ياد خدا عقل را آرامش مى دهد، دل را روشن مى كند و رحمت او را فرود مى آورد. ^{[غررالحكم، ح۱۸۵۸]}

3. پيامبر صلي الله عليه و آله :

يَقولُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ إِذْ كانَ الْغالِبُ عَلَى الْعَبْدِ الاِشْتِغالُ بى، جَعَلْتُ بُغْيَتَهُوَلَذَّتَهُ فى ذِكْرى فَإذا جَعَلْتُ بُغْيَتَهُ وَلَذَّتَهُ فى ذِكْرى عَشَقَنى وَعَشَقْتُهُ فَإِذا عَشَقَنىوَعَشَقْتُهُ رَفَعْتُ الْحِجابَ فيما بَيْنى وَبَيْنَهُ وَصَيَّرْتُ ذلِكَ تَغالُبا عَلَيْهِ لايَسْهو إِذا سَهَاالنّاسُ اُولئِكَ كَلامُهُمْ كَلامُ الأَْنْبياءِ اُولئِكَ الأَْبْطالُ حَقّا؛

خداى عزوجل مى فرمايد: هرگاه ياد من بر بنده ام غالب شود، خواهش و خوشى او رادر ياد خود قرار دهم و چون خواهش و خوشى او را در ياد خود قرار دهم عاشق من شودو من نيز عاشق او گردم و چون عاشق يكديگر شديم حجاب ميان خود و او را بردارم وعشق خود را بر جان او چيره گردانم، چندان كه مانند مردم دچار سهو و غفلت نمى شود،سخن اينان سخن پيامبران است، اينان براستى قهرمانند. ^{[كنزالعمال، ح۱۸۷۲]}

4. امام صادق عليه السلام :

مَنِ اسْتَخارَ اللّه َ راضِيا بِما صَنَعَ اللّه ُ لَهُ خارَ اللّه ُ لَهُ حَتْما؛

هر كس از خدا خير بخواهد و به آنچه خدا خواسته راضى باشد، خداوند حتما براى او خير خواهد خواست. ^{[كافى، ج ۸ ، ص ۲۴۱، ح۳۳۰]}

5. پيامبر صلي الله عليه و آله :

لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ يَظُنُّ بِاللّه ِ خَيْرا إلاّ كانَ عِنْدَ ظَـنِّهِ بِهِ؛

بنده اى نيست كه به خداوند خوش گمان باشد مگر آن كه خداوند نيز طبق همانگمان با او رفتار كند. ^{[بحارالأنوار، ج ۷۰، ص ۳۸۴، ح۴۲]}

ادامه »

سوال: اگر یکی از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصیت کند و نسبت به آن لااُبالی باشد، تکلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟

جواب: اگر احتمال بدهید که ترک معاشرت با او موقتاً موجب خودداری او از ارتکاب معصیت می‏شود، به عنوان امر به معروف و نهی از منکر واجب است، و در غیر این صورت، قطع رحم جایز نیست.

اجوبة الاستفتائات، سوال ۱۰۵۸

قال الباقر علیه السلام:

صِلَهُ الاَرْحامِ تُزَکَّی الاَْعمالُ و تُنْجِى الاَموالُ و تُرْفَعُ الْبَلْوى وَ تُیَسَّرُ الْحِسابُ وَ تُنْسى فِی الاْجَلِ

صله رحم، اَعمال انسان را پربار مى کند و اَموال او را نمو مى دهد و بلاها را برطرف ساخته و حساب قیامت را آسان مى کند و مرگ را به تاخیر مى اندازد.

بحارالانوار، جلد 71، صفحه 111