آنچه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در روز غدیر بر همه مسلمانان تكلیف فرموده اند. این است كه امیرالمؤمنین علی علیه السلام و ائمه از فرزندان ایشان تا حجة بن الحسن (عج) را مولای خویش بدانیم و قید غلامی ایشان را بر گردن انداخته، به لوازم آن مقید گردیم. متأسفانه آنچه از واقعه ی غدیر تا كنون، مورد فراموشی قرار گرفته، توجه مبحث ولایت امیرالمومنین علیه السلام است.

از همان لحظات اولیه در سال دهم هجری بسیاری از مردم، منافقانه با امیرالمؤمنین علیه السلام دست بیعت دادند و آنگونه كه پیامبر صلی الله علیه و آله دستور فرموده بودند با دل و جان، دست و زبان، تسلیم علی بن ابی طالب علیه السلام نشده و به ولایت امام علی علیه السلام تن ندادند، هم اكنون كه ما در زمان ولایت آخرین وصی پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله قرار گرفته ایم باید منصفانه درباره ی وضعیت خویش به داوری بنشینیم كه چقدر در انجام این وظیفه ی قلبی و جوارحی خود موفق بوده ایم؟ حداقل در روز غدیر كه متعلق به وجود مقدس ولی عصر (عج)است, چقدر از صاحب غدیر و حقوق ایشان یاد می شود؟ گاهی بی توجهی و غفلت شیعیان نسبت به ایشان چنین می نماید كه عهد پیامبر صلی الله علیه و آله در بین مسلمانان زمان غیبت هم به دست فراموشی سپرده شده و در روز غدیر هم آن چنان كه شایسته است، حق امام علیه السلام ادا نمی شود. با وجود اینكه جشن ها و مراسمی به مناسبت این روز برگزار می شود و این عید مورد اكرام و بزرگداشت قرار می گیرد ولی پیام غدیر كه همان فرمان ولایت حجة بن الحسن(عج) است در این زمان كاملاً مسكوت باقی می ماند و ما كه مدعی تشیع در زمان غیبت حضرت مهدی (عج)هستیم در پایبندی به مفاد این خطبه مرتكب قصور گشته ایم و چه بسا وظیفه ی خود را هنوز نشناختیه ایم.

بنابراین كسی كه حضرت مهدی (عج) را مولای خود می داند همواره باید اعمال خویش را در جهت رضایت ایشان قرار داده و مورد بررسی قرار دهد كه مرتكب كوتاهی در ایفای نقش سر سپردگی نگشته و چیزی از حقوق ایشان را پایمال نكرده باشد.پس آنگاه كه دستان مبارك صاحب غدیر را از فراسوی قرنها می فشاریم باید بدانیم كه تبریكش به ما چه می گوید؟ این كاروان هزار و چهار صد ساله كه از گذرگاه پر خطر سقیفه عبور كرده از سپردن میراث جاودانه ی غدیر به دست ما چه انتظاری دارد؟باید بدانیم كه امروز پرچم سبز غدیر در دست صاحب آن حضرت بقیة الله (عج) بر بلندای تاریخ می درخشد و شیعه مكلف است كه با صدایی رسا اعلام كند كه اگر در روز غدیر سال دهم هجری در كنار بركه ای با علی علیه السلام دست بیعت داده است و شنیده است آنچه را كه پیامبرمان گفت و تسلیم شده است به آن امری كه از جانب پرودگار آورد اینك با قلب و جان و زبان و دستش با یادگار غدیر و موعود غدیر هم پیمان می شود تا این نبأ عظیم را به نسلهای آینده برساند.

هیجدهم ذی‌الحجه یادآور واقعه‌ای تاریخی است که در آن رسول خدا صلی اله علیه و آله به امر خداوند متعال حضرت علیعلیه السلام را به‌عنوان خلیفه و جانشین خود در منصب امامت و ولایت امت منصوب کرد، تا ترازو شاخص حاکم اسلامی برای همه مسلمانان تبیین شود و در حافظه تاریخی بماند و چراغ راه امت پیامبر صلی اله علیه و آله تا آخر باشد هر چند که بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام صلی اله علیه و آله بخشی از مسلمانان به پیام این واقعه مومن ماندند و تا پای جان برای تثبیت پیام غدیر تلاش کردند اما بسیاری هم متوجه پیام آسمانی غدیر نشدند و با ذهن بشری خود به تحلیل واقعه پرداختند تا کارآمدی تدبیر الهی پیامبر اسلام در لابه‌لای هیاهوها دیده نشود و امت پیامبر از ثمره شیرین و گوارای آن بی‌بهره بمانند. واقعه‌ی غدیر از ابعاد مختلف و از جهات متفاوت دارای درخشندگی خاصی در تاریخ اسلام از لحاظ سند، اطمینان از اصل و فرع آن، کثرت راویان و اعتماد بزرگان و علمای مسلمین، دارای قدرت و استحکامی بی‌نشیر است که در راس راویان نام اهل بیت رسول خدا صلی اله علیه و آله یعنی علی و فاطمه و حسن و حسن علیه‌السلام می‌باشد. نزول آیه 67 و 3 سوره مائده در ارتباط با این رویداد بزرگ است که بر طبق نظر مفسران نام‌آور شیعه و سنی، شان نزول این آیات مربوط به واقعه غدیر خم است

در تاریخ 18 ذی الحجه سال دهم هجری قمری (مصادف با 28 اسفند سال دهم خورشیدی) در منطقه ای به نام غدیر ، که میان مکه و مدینه است ؛ آیه ی 67 سوره مبارکه 5(مائده) بر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شد که خداوند در این آیه به ایشان صلی الله علیه و آله امر می فرماید :

ای پیغمبر آن چه از خدا بر تو نازل شد به خلق برسان که اگر نرسانی ،تبلیغ رسالت و اداء وظیفه نکرده ای و خدا تو را از شر مردم محفوظ خواهد داشت.

علاوه بر کتب معتبره برادران تشیع ، قریب به سی تن از بزرگان و علماء برادران اهل تسنن در کتب معتبره تفسیرشان اینگونه نقل کرده اند که :

این آیه در شان امیرالمومنین علی علیه السلام در روز غدیر خم نازل شده است.و در ادامه اینگونه اضافه می کنند که بعد از نزول این آیه مبارک در روز غدیر خم ، رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم ) دست امیرالومنین (علیه السلام) را بلند می کند و می فرمایند :

هر کس که من مولای اویم ، زین پس علی مولای اوست.

علماء و کتب معتبره برادران اهل سنت درباره تفسیر آیه67 سوره مائده

از جمله بزرگان و کتب معتبره اهل تسنن ، که کتب آن ها در سال های 1350 خورشیدی به قبل ، به چاپ رسیده است می توان به افراد و کتب زیر اشاره کرد :
جلال الدین سیوطی در صفحه 298 جلد دوم در المنثور و حافظ بن ابی حاتم رازی در تفسیر غدیر و حافظ ابوجعفر طبری در کتاب الولایه و حافظ ابو عبدالله محاملی در امالی و حافظ ابوبکر شیرازی در ما نزل من القرآن فی امیر المومنین و حافظ ابوسعید سجستانی در کتاب الولایه و حافظ ابن مردویه در تفسیر آیه و حافظ ابوالقاسم حسکانی در شواهد التنزیل و ابولفتح نظری در خصائص العلوی و معین الدین میبدی در شرح دیوان و قاضی شوکانی در صفحه 57 جلد سوم فتح الغدیر و سید جمال الدین شیرازی در اربعین و بدرالدین حنفی در صفحه 584 جلد هشتم عمده القاری فی شرح صحیح بخاری و امام اصحاب حدیث احمد ثعلبی در تفسیر کشف البیان و امام فخر رازی در صفحه 636 جلد سوم تفسیر کبیر و حافظ ابونعیم اصفهانی در ما نزل من القرآن فی علم و ابراهیم بن محمد حموینی در فرائد المسطین و نظام الدین نیشابوری در صفحه 170 جلد ششم تفسیر خود و سید شهاب الدین آلوسی بغدادی در صفحه 348 جلد دوم روح المعانی و نور الدین بن صباغ مالکی در صفحه 27 فصول المهمه و علی بن احمد واحدی در صفحه 150 اسباب النزول و محمد بن طلحه شافعی در صفحه 16 مطالب السئول و میر سید علی همدانی شافعی در مودت پنجم از موده القربی و شیخ سلیمان بلخی حنفی در باب ینابیع الموده و نزدیک به سی تن از دیگر علماء و اکابر اهل تسنن این آیه را در شان امیر المومنین می دانند.

علاوه بر کتب معتبره برادران شیعه ، فردی به نام قاضی فضل بن روزبهان از برادران اهل تسنن نوشته است :
پس به تحقیق ثابت آمده این قضیه در صحاح معتبره ما(اهل تسنن) که چون این آیه نازل شد ، رسول خدا صلی الله علیه و آله دست علی را گرفت و فرمود :من کنت مولاه ، فهذا علی مولاه.

معرفی شدن علی علیه السلام پیش از غدیر خم ،بعنوان جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله

یکی از احادیث وارد شده در کتب معتبره اهل سنت و شیعیان ، حدیث الدار است.در کتب معتبره هر دو مذهب با مختصر کم و زیادی در الفاظ و کلمات آمده است:
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله چهل نفر از اشراف و رجال بزرگ و خویشاوندان خود از قریش را در منزل عموی گرامیش ابوطالب دعوت نمود و برای آن ها یک ران گوسفند و قدری نان صاعی از شیر ، غذا حاضر نمود .حضرات بخندیدند و گفتند : محمد ، غذای یک نفر را حاضر نکرده ( چون در میان آن ها کسانی بودند که بچه شتر را تنهایی می خوردند ) حضرت فرمودند : کلوا بسم الله ( بخورید به نام خداوند) پس از آنکه خوردند و سیر شدند به یکدیگر می گفتند ؛ محمد به این غذا شما را سحر نمود!

آن گاه حضرت برخاست در میان آن ها پس از مقدماتی فرمودند :
… ای فرزندان عبدالمطلب ، خدای تعالی مرا مبعوث فرمود بر عموم مردمان و بخصوص بر شما و من شما را دعوت می کنم و شما به گفتن این دو کلمه بر عرب و عجم مالک شوید و ایشان از شما اطاعت می کنند و جمیع امم در تحت فرمانبرداری شما در آیند و به این دو کلمه به بهشت می روید و از دوزخ نجات می یابید.

پیغمبر گرامی اسلام همچنان در ادامه گفتند : و آن دو کلمه گواهی دادن به وحدانیت خدا و رسالت من است (لا اله الا الله محمدا رسول الله) پس هرکس مرا اجابت کند در این کار (یعنی اولین کسی باشد که مرا اجابت کند) و معاونت من نماید ، او برادر من و وزیر و وارث و خلیفه من خواهد بود بعد از من .

و پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله این جمله ی آخر را سه بار تکرار و هر سه مرتبه احدی جواب نداد مگر علی علیه السلام که جواب داد و گفت : من شما را کمک و یاوری می نمایم ای پیغمبر خدا.
پس حضرت او را نوید خلافت داد و آب دهان مبارک در دهان او افکند و فرمود : علی علیه السلام وصی و خلیفه من است در میان شما .
بعضی دیگر از کتب معتبره اینگونه از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل نموده اند که بعد از پایان جمله علی علیه السلام ، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله می فرمایند :

تو یا علی وصی و خلیفه منی بعد از من.

یکی از زمان هایی که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله علی علیه السلام را جانشین خود در مدینه قرار داد ، در زمان جنگ تبوک بود. در جریان این جنگ ، وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله عازم حرکت شد ، منافقین محرمانه قرارداد کردند که در غیاب آن حضرت در مدینه انقلابی برپا کنند .
برای اداره امر مدینه مرد کاردانی لازم بود که به جای آن حضرت در مدینه بماند و با قوت قلب و حسن سیاست مدینه را اداره کند.
برای همین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله علی علیه السلام که در آن زمان بسیار جوان بود ، از میان شیوخ و بزرگان (از لحاظ سنی) به عنوان خلیفه برگزیدند و صریحا فرمودند : تو خلیفه من هستی در اهل بیت من و در مدینه که خانه و محل هجرت من است.
لازم به ذکر است پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله اولین مردی را که به اسلام دعوت فرمودند علی علیه السلام بود ، با اینکه گفته می شود علی علیه السلام در آن زمان بین 10 تا 13 سال سن داشته است.

 پوریا سلیمان زاده/باشگاه خبرنگاران