درباره این‌که شیطان از فرشته بوده است یا جن دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. منشأ این اختلاف، جریان خلقت حضرت آدم علیه السلام بود که با فرمان الهى، فرشتگان بر آدم علیه السلام سجده کردند ولى شیطان سجده نکرد.

عده‌اى که می‌گویند شیطان (ابلیس) از فرشتگان بود، استدلالشان این است که: چون در آیه شریفه، ابلیس از بین ملائکه استثنا شده (همه ملائکه سجده کردند الاّ ابلیس) پس ابلیس باید از جنس ملائکه باشد.

شیطان جنّ بود یا فرشته؟

اگر جن بود چگونه در جریان سجده ملائکه ‏بر آدم حاضر بود‎؟

قرآن کریم‎ ‎می‌فرماید: ما به فرشتگان امر کردیم بر آدم سجده کنید و همگان ‏سجده کردند مگر ابلیس” وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيتَهُ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا”^{(الکهف/50)}

و [ياد کن] هنگامي را که به فرشتگان گفتيم آدم را سجده کنيد پس [همه] جز ابليس سجده کردند که از [گروه] جن بود و از فرمان پروردگارش سرپيچيد آيا [با اين حال] او و نسلش را به جاي من دوستان خود مي‏گيريد و حال آنکه آنها دشمن شمايند و چه بد جانشيناني براي ستمگرانند.

ظاهر آیه این است که ابلیس از فرشتگان است اما به چند ‏دلیل معلوم می‌شود که فرشته نبود:

‎.1قرآن کریم به صراحت می‌فرماید:

شیطان از نوع جن بود و از راه و رسم بندگی ‏خدا خارج شد. فِسْقْ یعنی خروج از طریق.

در جای دیگر خدا می‌فرماید: وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ^{(الحجر/27)}

ما جن را از آتش آفریدیم « أَنَا خَيرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ»^{(الأعراف/12)}

شیطان گفت من بهتر از انسانم، چون مرا از آتش خلق کردی و او ‏را از گِل، همه این‌ها نشان می‌دهد که شیطان جن است و از آتش آفریده شده است.

‏ ‎2.قرآن درباره فرشتگان فرمود:« لَا يعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيفْعَلُونَ مَا يؤْمَرُونَ » ^{(التحريم/6)}

فرشتگانی که حریم ‏جهنم را حفظ می‌کنند اهل نافرمانی نیستند چه رسد به فرشتگانی که حریم بهشت را ‏پاسبانی می‌کنند یا فرشتگان عرش الهی.

پس فرشته گناه نمی‌کند و شیطان فرشته ‏نبود، ‎این پاسخ بخش نخست سؤال‎.‎ اما در مورد قسمت دوم سؤال که چگونه شیطان که از جنس جن بود در جریان ‏سجده ملائک بر آدم حاضر بود، باید گفت این‌که قرآن فرمود:

“قُلْنا لِلْملائِکَهِ اسْجُدُوا لآدَمَ ‏فَسَجدُوا إلاّ اِبلیسَ” این علامت تغلیب است یعنی اگر صد نفر از یک گروه در جایی ‏باشند ولی در جمع آنها یک نفر غریبه باشد مثلاً نود و نه نفر دانشجو داشته باشیم و ‏یک نفر غیر دانشجو، موقعی که صدا می‌زنیم می‌گوییم دانشجویان بیایند، آن یک نفر هم ‏جزء این‌ها صدا زده می‌شود. در فرهنگ محاوره این غلبه کثیر بر قلیل رایج است. ‏شیطان به قدری عبادت کرده بود که در جرگه فرشتگان و همراه آنان بود نه این‌که ‏فرشته باشد.‏ ‏

ادامه »

ادیان آسمانى شرط قبول اعمال صالح را ایمان به غیب مى‌دانند و تعدیل اخلاق و تکمیل و تکامل فضایل انسانى را وابسته به آن مى‌شمارند و اصولاً دعوت پیغمبران و رهبران آسمانى در نفوسى تأثیر شایسته دارد که احتمال وجود عالم غیب و امور ماوراء این عالم محسوس را بدهند، ایمان به ظهور مهدى و مصلح آخرالزمان نیز از جمله مطالب غیبى است که پیامبر اعظم اسلام از آن خبر داده و تصدیق او واجب است،

روزى خواهد آمد که این حوادث و انقلابات عجیبى که پیغمبر(صلی الله علیه و آله) و قرآن از آن خبر داده‌اند واقع مى‌شود و روزى هم چنانچه قرآن خبر داده و پیامبر و اوصیاى آن حضرت در ضمن صدها روایات مژده داده‌اند، مصلح آخر الزمان ظهور مى‌کند و اسلام جهانگیر خواهد شد.

آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در کتاب «نوید امن و امان؛ پیرامون غیبت و ظهور حضرت صاحب الزمان(عج)» درباره بشارت‌های قرآن در خصوص آخرالزمان این چنین می‌نویسند:

یکى از مسائل و امورى که فرق اسلام بر آن، اجتماع و اتفاق کرده‌اند، ظهور مهدى اهل بیت حضرت قائم آل محمد(عج) در آخرالزمان است که همه متفق الکلمه انتظار یک قیام روحانى جهانى و ظهور مصلحى را مى‌کشند که عدالت اجتماعى و نظام جهان را بر اساس ایمان به خدا و احکام دین اسلام برقرار سازد و دنیا را از چنگال ستمکاران و جباران نجات بخشد و پرچم عزیز اسلام را در تمام نقاط به اهتزاز درآورد.

همه چشم به‌راهند و انتظار دارند که شایسته‌ترین فرزندان پیغمبر قیام کرده، آیین توحید و رسم برادرى و مساوات اسلامى را زنده کرده بشر را از نعمت آسایش بهره‌مند سازد و موجبات تفرقه و محرومیّت و ناکامى را از میان بردارد،‌ این وعده الهى است و تخلف‌پذیر نیست. دنیا به طرف آن عصر درخشان در حرکت است، سیر زمان، گردش دوران هر دم بشر را به چنین روزگارى نزدیک‌تر مى‌سازد.

ادامه »

خداوند در ایات مختلفی از قرآن،به عبارت «غفلت» اشاره کرده و مسلمانان را از آن نهی کرده و مورد نکوهش قرار داده است که در متن پیش رو به گزیده ای از این ایات اشاره می شود.

در حقیقت،کردار ناشایست و ناپسند و انواع گناهان آثار بدی روی حس تشخیص وقوه درک انسان می گذارد و سلامت فکر را،به تدریج،از او می گیرد، هر اندازه، شخص در این راه فراتر رود،پرده های غفلت و بی خبری بر دل، چشم و گوش او محکم تر می شود و سرانجام کارش به جایی می رسد که چشم دارد و گویی نمی بیند،گوش دارد و گویی نمی شنود ومانند اینکه دریچه روح او به سوی حقایق،بسته شده،حس تشخیص که برترین نعمت الهی است،از وی گرفته گردیده است.

در این میان،وقتی با دید باز به قضیه نگاه می کنیم،می بینیم که یکی از آفات ایمان و شاید نخستین آفت آن «غفلت» است و باید بدانیم که استمرار غفلت نیز،موجب «تکبر» و «انحراف» است.

خداوند در قرآن کریم می فرماید: بسیاری از جنیان و آدمیان را برای دوزخ آفریده ایم زیرا دل هایی دارند که با آن حقایق را دریافت نمی کنند و چشمانی دارند که با آنها نمی بینند و گوش هایی دارند که با آنها نمی شنوند. آنان همانند چهارپایان بلکه گمراه ترند،آری آنها همان غافل ماندگان هستند.(سوره اعراف،ایه 179)

از نگاه قرآن کریم غفلت بنیان کژی هاست که موجب می شود،آدمی تنها ظاهری از زندگی دنیا را درک کند و به باطن و حقیقت آن،که همان آخرت است، توجه نداشته باشد؛یعلمون ظاهرا من الحیاة الدنیا وهم عن الاخرة هم غافلون.(سوره روم،ایه 7)

باید توجه داشته باشیم که خداوند بزرگ کسی را به خاطر ستم هایش و در حال غفلت،پیش از فرستادن پیامبران مجازات نمی کند و این به این معنی است که کیفر دادن آنها در این حال ظلم و ستم است و خداوند برتر از این است که درباره کسی ستم روا دارد.

ادامه »

يوْمَ ينْفَخُ فِي الصُّورِ وَنَحْشُرُ الْمُجْرِمِينَ يوْمَئِذٍ زُرْقًا * يتَخَافَتُونَ بَينَهُمْ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا عَشْرًا * نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يقُولُونَ إِذْ يقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِيقَةً إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا يوْمًا^{(طه102/103/104)}

[همان] روزي که در صور دميده مي‏شود و در آن روز مجرمان را کبودچشم برمي‏انگيزيم

ميان خود به طور پنهاني با يکديگر مي‏گويند شما [در دنيا] جز ده [روز بيش] نمانده ‏ايد

ما داناتريم به آنچه مي‏گويند آنگاه که نيک‏آيين‏ترين آنان مي‏گويد جز يک روز بيش نمانده ‏ايد

در آیات ۱۰۲تا۱۰۴ سوره طه به نفخ صور و برپایی قیامت و گفتگوی انسانها بعد از خیزش از قبر اشاره دارد. این آیات گزارشی از وضعیت مجرمان بعد از نفخ صور و برپایی قیامت می دهد که از یکدیگر سؤال می کنند چه مدت در عالم برزخ بوده اند؟

یک روز و ده روز مدت زمانی است که مجرمان فکر می کنند در عالم برزخ بوده اند و در پاسخ بیان می کنند. از این جهت مدت توقف در برزخ نسبت به عمر آخرت خیلی کم و ناچیز است .قران تعبیر یک روز را مناسب تر دانسته است.

ادامه »

قرآن همان قانون خدایی و ناموس آسمانی است که اصلاح دین و دنیای مردم را به عهده گرفته، سعادت جاودانی آنان را تضمین نموده است.

آیات آن سرچشمه هدایت و راهنمایی و کلماتش معدن ارشاد و رحمت است کسی که به سعادت همیشگی علاقه مند باشد، سعادت و خوشبختی هر دو جهان را بخواهد بر وی لازم است که روز و شب با قرآن، کتاب خدا تجدید عهد نموده ارتباطش را با آن هر چه محکم تر و استوارتر سازد و آیات آن را به حافظه خود بسپارد و با مغز و فکر خویش و با شیره جان و تنشان به هم درآمیزد تا در روشنایی و پرتو آن کتاب آسمانی به سوی رستگاری و سعادت ابدی گام بردارد.

از پیامبر اسلام ^{صلی الله علیه و آله} و ائمه اهل بیت ^{علیهم السلام} در ثواب و فضیلت قرائت قرآن احادیث فراوانی به ما رسیده است که اینک قسمتی از آن ها را در اینجا می آوریم:

از امام باقر ^{علیه السلام} نقل گردیده است که رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله} فرمود:

هرکس در هر شب ده آیه از قرآن بخواند، در آن شب از غافلان و آنان که از پروردگارشان بی خبرند، نوشته نمی شود

و هرکس پنجاه آیه از قرآن بخواند در آن شب در لیست آشنایان و یاد کنندگان خدا ثبت می گردد.

هرکس صد آیه تلاوت نماید از عبادت کنندگان

و هرکس دویست آیه بخواند نام وی در صف خاشعین

و افرادی که در پیشگاه پروردگارشان اظهار بندگی و تواضع کنند، خواهد آمد

و هرکس سیصد آیه از قرآن بخواند از سعادتمندان

و هر کس پانصد آیه تلاوت کند از کوشش کنندگان در عبادت و پرستش خدا نوشته خواهد شد.

و اگر کسی هزار آیه از قرآن بخواند به مانند کسی خواهد بود که طلای ناب و خالص فراوان و بی شماری در راه خدا بذل و احسان نموده است.[1]

ادامه »

این حدیث، حدیثی است که شیخ انصاری، فقیهی مثل او در معضل ترین مسئله در دماء بر طبق سند این حدیث فتوا می دهد. این حدیث، کلمه فصل است،

گفت: یابن رسول الله، من ماه رمضان ختمهای قرآن کردم، یک ختم قرآن برای جدت پیغمبر، یک ختم قرآن برای جدت امیرالمؤمنین، یک ختم قرآن برای جده ات حضرت زهرا، تا رسید ختم قرآنی برای تو کردم یا ابا الحسن، ما لی بهذا؟

آیا برای من در قبال این عمل چیست؟

این حدیثی است که گوهر قرائت قرآن را به آخر مرحله می رساند. ما لی بهذا؟

در مقابل این عمل برای من چیست؟

امام فرمود: “لک بذلك أن تکون معهم[يوم القيامة]".

اصلا خود من الان که می گویم، متحیّرم.

فرمود: جزای تو که قرآن خواندی، ختم قرآن را هدیه کردی به رسول خدا، به علی مرتضی، جزای تو این است که با او باشی و از او جدا نشوی.

این مرد، فقیه است، وقتی این کلمه را شنید مبهوت شد،

گفت: لی هذا بهذا؟ در مقابل این، این برای من است؟

معیّت، آن هم با خاتم، با سید اوصیاء؟

سه مرتبه امام فرمود: “نعم، نعم، نعم” بله، بله، بله، جزای تو این است که با او باشی[در روز قیامت].

منبع: دفتر مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمى وحيد خراسانى

 وَعْدَ اللّهِ الَّذى ضَمِنَهُ

وعدۀ خدا که خود آن را تعهّد کرده‌ است.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يعْبُدُونَنِي لَا يشْرِكُونَ بِي شَيئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ^{(النور/55)}

خدا به کساني از شما که ايمان آورده و کارهاي شايسته کرده ‏اند وعده داده است که حتما آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد همان گونه که کساني را که پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد و آن ديني را که برايشان پسنديده است به سودشان مستقر کند و بيمشان را به ايمني مبدل گرداند [تا] مرا عبادت کنند و چيزي را با من شريک نگردانند و هر کس پس از آن به کفر گرايد آنانند که نافرمانند.

ادامه »

سوره «یوسف» پى گيرى آثار و سرگذشت پیشینیان را موجب عبرت صاحبان اندیشه دانسته و سوره «اعراف» آن را موجب معرفت و بيدارى افكار مردم می داند؛ در سوره «نازعات» نیز عذاب فرعون عبرتی برای خداترسان شمرده شده است.

در سوره های «حج، محمد، آل عمران و عنکبوت» بر مسأله سير در ارض تكيه شده و آن را موجب بیداری قلب و عقل و پی بردن به عاقبت تکذیب کنندگان پیامبران و … دانسته است.

در سوره های «بقره، فجر و فیل» نیز بر «رؤيت» قلبی تاریخ و سرگذشت وقایع آن تکیه شده است.

خداوند در سوره یوسف بعد از اشاره به سرنوشت دردناك گروهى از اقوام پيشين مى فرمايد:

«پى گيرى آثار آنها و دقت در سرگذشت و سرنوشت اين اقوام مايه عبرت براى صاحبان مغز و انديشه است». آنها مى توانند از اين طريق به عوامل بدبختى و خوشبختى خويش پى ببرند و راه نجات و هلاكت را از يكديگر باز شناسند.

در سوره اعراف پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) را مخاطب قرار داده، مى فرمايد:

«براى اين كه انديشه آنها را زنده كنى و به تفكر وادارشان نمايى سرگذشت اقوام پيشين و داستان هاى آنها را بر شمار» و اين خود مى رساند كه بيان صحيح تاريخ گذشتگان موجب بيدارى افكار و منبع معرفت است.

در سوره هود بعد از بيان سرگذشت گروهى از اقوام پيشين مانند قوم نوح(عليه السلام) و قوم شعيب(عليه السلام) و قوم فرعون و قوم لوط(عليه السلام) و اقوام عاد و ثمود مى فرمايد:

«اين از خبرهاى شهرها و آبادى هايى است كه ما براى تو بازگو مى كنيم كه بعضى هنوز برپا هستند و بعضى در هم كوبيده و نابود شده اند. ما به آنها ستم نكرديم آنها خودشان بر خويش ستم روا داشتند»

و در آخر مى افزايد:

«در اينها نشانه اى است براى كسانى كه از عذاب آخرت مى ترسد».

ادامه »

تاریخ آزمایشگاه بزرگ مسائل زندگی انسان ها و اثبات یا رد بسیاری از واقعیات است. در اینجا رمز شکست و پیروزی اقوام، واکنش ها و روحیات آنها، دلایل پیشرفت و سقوط تمدن ها و نحوه عملکردشان آزموده می شود و از آنجا که با واقعیات تجربی و آثار به جا مانده از گذشتگان سر و کار دارد، به عنوان شاخه ای از علوم تجربی قابلیت اقناع بسیاری منکران لجوج مفاهیم نظری را دارد. قرآن نیز به همین دلیل بشر را به مطالعه آثار پیشینیان فرا می خواند.

پاسخ تفصیلی: پاسخ اين سؤال چندان مشكل نيست. زيرا تاريخ را مى توان به آزمايشگاه بزرگى تشبيه كرد كه مسائل مختلف زندگى انسان در اين آزمايشگاه به آزمون سپرده مى شود.

بنابراين همان گونه كه علوم آزمايشگاهى بسيارى از مسائل را در محدوده خود حل كرده و براهين و دلايل زنده اى از طريق آزمون براى اثبات بسيارى از واقعيات ارائه داده است، تاريخ، اين آزمايشگاه بزرگ نيز مسائل مختلفى را در بوته خود آزمايش مى كند، «سياه سيم زراندود» را از «طلاى ناب» جدا مى سازد و پندارها را از ميان مى برد.

اگر در آزمايشگاه فيزيك و شيمى ظواهر يا تركيب اجسام مورد بررسى قرار مى گيرد، در آزمايشگاه تاريخ، رمز پيروزى ها و شكست اقوام، دليل پيشرفت و سقوط تمدّن ها و عكس العمل و واكنش صفات و روحيات مختلف اقوام و اشخاص و نحوه عملكردها به محك آزمايش زده مى شود، آن هم با شيرينى و جاذبه بسيار.

به اين ترتيب تاريخ وسيله خوبى است براى بررسى عوامل خوشبختى و بدبختى بشر.

اگر مى بينيم قرآن مجيد اين همه روى تاريخ پيشينيان تكيه مى كند و بسيارى از سوره هاى قرآن ناظر به مباحث تاريخى هستند و حتى گاهى اكثريت قريب به اتفاق آيات يك سوره را تاريخ پيشينيان تشكيل مى دهد، ناشى از همين نكته است.

افراد لجوج و عنود ممكن است بسيارى از مسائل نظرى را منكر شوند امّا واقعيّات مسلّم و قطعى تاريخ را نمى توانند انكار كنند؛ به خصوص اين كه قرآن غالباً دست مردم را مى گيرد و به سراغ آثار باقیمانده اقوام پيشين مى برد و گفتنى ها را بر سر قبرهاى آنان و بر فراز ويرانه هاى شهرهاي شان بازگو مى كند.

تاريخ در حقيقت شاخه اى از مسائل تجربى است و از يك نظر مى توان آن را در منبع حسّ و تجربه براى معرفت ادغام كرد، با اين تفاوت كه حسّ و تجربه مربوط به حال است و تاريخ مربوط به گذشته، حسّ و تجربه ممكن است مربوط به خود ما باشد امّا تاريخ مربوط به همه انسان ها است.

ولى اهميّت فوق العاده اين شاخه از تجربه ايجاب مى كند كه به صورت يك منبع مستقل معرفت مورد بررسى قرار گيرد.(1)

پی نوشت:
(1). گرد آوری از: کتاب پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 هـ.ش، چاپ نهم، ج 1، ص 172.

پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی

همه ما باید خود را برای روز حساب آماده کنیم، هر چه بارمان برای آن روز سبک تر باشد خیالمان راحت تر است، یکی از مسائلی که جواب دادن از آن سخت است، ثروت زیاد است که باید برای چگونه بدست آوردن و چگونه هزینه کردن آن پاسخگو باشیم.

خداوند متعال در قرآن می فرماید:

الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا ^کهف/46
مال و فرزند ، زینت زندگی دنیاست

آینه:

روزی دو شخص محترم که ساکن بمبئی بودند، حضور مرحوم حاج شیخ عباس محدث قمی می‏رسند و بخاطر علاقه ای که به این استاد بزرگوار داشتند اظهار تمایل می‏کنند هر ماه مبلغ 75 روپیه به ایشان تقدیم نمایند تا ایشان زندگی راحتی داشته باشند و بهتر به امور علمی و دینی رسیدگی کنند.

اما شیخ عباس قمی از پذیرفتن آن خودداری کرده و آن را نپذیزفت و در مقابل اعتراض یکی از فرزندان خود که از این کار پدر ناراحت بود، می‏گوید: آرام باش، من همین مقداری را هم که الان در زندگی خرج می‏کنم، نمی‏دانم فردای قیامت چگونه جواب خداوند متعال و امام زمان سلام الله علیه را بدهم در جواب این مقدار هم معطل هستم، چگونه توقع داری که بارم را سنگین‏تر کنم ؟1

پی نوشت:
با اقتباس و ویراست از کتاب مردان علم در دنیای عمل
منبع:حوزه