امیر مومنان حضرت علی علیه السلام می فرمایند:

«خداوند سبحان ذکر و ياد خود را صيقل دهنده و موجب روشنايي دل ها قرار داده است.»

الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ^{(الرعد/28)}

همان کساني که ايمان آورده ‏اند و دلهايشان به ياد خدا آرام مي ‏گيرد آگاه باش که با ياد خدا دلها آرامش مي ‏يابد.

انسان مؤمن به خدا، خویشتن را در مأمن امنی قرار می‏دهد، که از خطرها در امان قرار گیرد. تنها مأمن امن و پناهگاه مطمئن از هر خطر ایمان به خداست. هر کس به خدا ایمان آورد و خویشتن را به خدا سپرد خدای سبحان ایمن‏ترین پناهگاه وی خواهد بود. پناهگاه مطمئنی جز خدای سبحان وجود ندارد، و لن تجد من دونه ملتحدا. ^[1] «غیر از خدا پناهگاه امنی نمی‏ یابی».

همان گونه که ایمان مراتب دارد، امنیت در پناهگاه خدا نیز مراتب دارد. تا به آن مرحله والایی برسد که تمام اضطراب‏ها و ناامنی‏ها را بزداید و آرامش کامل مستقر سازد. از این مرحله امنیت و آرامش همه انسان‏های مؤمن بهره‏مند نیستند. بلکه آن گروه که از ایمان مرحله والا بهره‏مند شده‏اند، آنان که یاد و نام خدا، تمام زندگی آنان را فرا گرفته است، در آرامش کامل قرار خواهند گرفت. ذکر خدا پناهگاه ایمن است.

یاد خدا امنیت از هر خطر برای آنان خواهد بود، الا بذکر الله تطمئن القلوب ^[2] «با یاد خدا قلب‏ها آرامش می‏گیرند.»

این حقیقت در سخن عترت این گونه تحلیل شده است؛ موجودی که به یاد خدا باشد هیچ آسیبی وی را تهدید نمی‏ کند. حتی در مورد حیوانات این گونه رسیده است، که حیوان آنگاه در دام صیاد می‏ افتد که از یاد خدا غافل شده باشد.

حیوانی که به یاد خداست در دام صیاد قرار نمی‏ گیرد. امام صادق علیه‏ السلام می‏فرماید:

ما من طیر یصطاد الا بترکه التسبیح. ^[3] «هیچ پرنده‏ای در دام صیاد قرار نمی ‏افتد، مگر زمانی که از تسبیح و یاد خدا غفلت کرده باشد.» که این نقش یاد خداست.

امام صادق علیه ‏السلام در این باره می‏فرماید: انسان مؤمن به هر گونه مرگ ممکن است بمیرد. غرق شود، آوار بر روی وی منهدم شود، درنده وی را بدرد، صاعقه و رعد و برق آن را بگیرد، لیکن به انسان ذاکر خدا، این حوادث اصابت نمی‏کند، و لا تصیب ذاکر الله تعالی. ^[4] . اینک این حقیقت در اندیشه زلال و عرشی باقر العلوم علیه ‏السلام این گونه تجلی یافته است، که حوادث تلخ و ناگوار مانند صاعقه بر انسان مؤمن ممکن است فرود آید، لیکن بر انسان ذاکر یعنی کسی که به یاد خداست فرود نمی‏آید. انسان ذاکر از صاعقه در امان است. این نقش یاد خداست، الصواعق تصیب المؤمن و غیر المؤمن و لا تصیب الذاکر. ^[5] .

بر همین اساس است که حضرت تلاش می‏ کرد افراد با ظرفیت و با استعداد مانند خانواده خویش را به این نکته اساسی توجه دهد. هماره آنان را وادار به ذکر و یاد خدا می‏نمود. در اندیشه نیز اهمیت آن را شفاف می‏سازد و اضافه می‏کند سه چیز از بهترین و سخت‏ترین عبادت‏هاست، اشد الاعمال ثلاثة، ذکر الله علی کل حال و انصافک من نفسک و مواساة الاخ. ^[6] «سه چیز از سخت‏ترین اعمال است، یاد خدا، انصاف داشتن، یکسان و برابر برخورد نمودن».امام اهل خانه خویش را وادار به این رفتار می‏کرد،

امام صادق علیه‏ السلام می‏فرماید: پدرم ما را دور هم جمع می‏ کرد و وادار به قرائت قرآن (که آن نیز ذکر الله است) می‏نمود. و هر کس قرآن تلاوت نمی‏کرد به ذکرهای دیگر تا طلوع آفتاب مشغول می ‏شد، یأمرنا بالذکر حتی تطلع الشمس ^[7] که البته این یاد خدا بر لب است.

اساس و پایه یاد خدا به روح و دل است که انسان هماره به یاد خدا باشد. این نیز از آموزه‏ های عرشی است که از اندیشه و رفتار عترت می‏توان آموخت.

پی نوشت ها:
[1] کهف، 27.
[2] رعد، 28.
[3] فروع کافی، ج 3، ص 505 حدیث 18.
[4] فروع کافی، ج 3، ص 112.
[5] مطالب السؤول، ج 2، ص 101، حلیة الاولیاء، ص 181.
[6] اعیان الشیعه، ج 1، ص 653، کشف الغمه، ج 2، ص 345.
[7] همان، ص 651.

منبع :پایگاه جامع عاشورا