خداوند متعال انسان را آفرید تا خلیفه الله باشد؛ لذا قبل از آفرینش اوّلین فرد انسانی، خطاب به برترین موجودات آن روز، یعنی فرشتگان و برخی جنّ هایی که در صف ملائک قرار گرفته بودند، فرمود:

«وَ إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَهِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً …»

«من قرار دهنده ی خلیفه ای در زمین هستم.

فرشتگان گفتند:

پروردگارا! آیا کسى را در آن قرار مى دهى که در آن فساد و خونریزى کند؟! درحالی که ما تسبیح و حمد تو را بجا مى آوریم، و تو را تقدیس مى کنیم. پروردگارت فرمود: من چیزی مى دانم که شما نمى دانید.» (بقره:۳۰)

     امّا آن چه رازی بود که ملائک از آن بی خبر بودند و خدا از آن آگاه بود؟ از ادامه ی آیات سوره ی بقره چنین فهمیده می شود که آن امر مجهول و آن راز پنهان، حقیقت خلافت الهی بوده که فرشتگان از آن بی خبر بوده اند.

...

     در ادامه ی آیات آمده است: « سپس آموخت به آدم اسماء را جملگی. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: «اگر راست مى گویید، اسامى اینها را به من خبر دهید!» فرشتگان عرض کردند: «قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا» «منزّهى تو! ما چیزى جز آنچه به ما تعلیم داده اى، نمى دانیم؛ تو دانا و حکیمى.» فرمود: «اى آدم! آنان را از اسمائشان آگاه کن!» هنگامى که آنان را آگاه کرد، خداوند فرمود: «آیا به شما نگفتم که من، غیب آسمانها و زمین را می دانم؟! و نیز می دانم آنچه را شما آشکار می کنید، و آنچه را پنهان می داشتید؟»از این آیات فهمیده می شود که حقیقت خلیفهالله بودن ، همانا داشتن علم الاسماء می باشد. البته باید توجّه داشت که داشتن علم الاسماء دانستن الفاظ یا معانی اسماء الهی نیست… (سوال مهمی است؛ پس مقصود چیست؟)

مقصود از علم الاسماء

     مقصود این است که کسی مظهر آن اسماء گردد؛ به این معنی که حقیقت وجودی تمام آن اسماء را بالفعل در وجود خود داشته باشد. به تعبیر دیگر ، خلیفه الله کسی است که همچون آیینه، که تمام خصوصیّات انسان را می نمایاند، اسماء و کمالات حقّ تعالی را بنمایاند؛ و از همین روست که در زبان فارسی او را نماینده ی خدا می گویند؛ چون نماینده یعنی آنکه دیگری را می نمایاند. و هم از این رو بود که خداوند متعال فرشتگان را امر فرمود که بر آدم سجده نمایند؛ چرا که او آیینه ی خدانما بود و سجده بر او، سجده بر اسماء الله بود نه سجده بر ماسوی الله.

     پس غرض از خلقت آدمی این است که در سیر صعودی خود، از پایین ترین رتبه ی وجود، شروع به حرکت تکاملی نموده، حقیقت و کمال وجودی تک تک موجودات را به دست آورد و به جایی برسد که از تمام ملائک نیز فراتر رفته جامع جمیع کمالات امکانی گردد. بلکه پا فراتر از آن نیز گذاشته به مقام آیینگی تامّ و مقام فنا می رسد؛ که در آنجا بنده، خودی در میان نمی بیند تا سخن از دوگانگی و یگانگی یا امکان و وجوب باشد؛ آن سان که صورتِ نقش بسته در آیینه در مقایسه با شخص بیرون از آیینه، خودی برای خود نمی بیند؛ و این است آن غرض و کمالی که انسان برای آن آفریده شده و این است آن مقام عبودیّت و معرفت؛ و این است لقاء الله، که انسان در خود جز خدا را نبیند، همان گونه که صورت نقش بسته در آیینه خودی جز صاحب صورت ندارد.

     در این حالت، تمام وجود شخص مترنّم به این نغمه می گردد که:

«گر بشکافند سراپای من /…/ جز تو نیابند در اعضای من»

و امتحانات الهی تماماً برای رساندن انسان به این مقصد اعلی می باشد. این همان حقیقتی است که فرشتگان و ابلیس از درک آن عاجز بودند و هستند و خواهند بود. لذا خداوند در محاجّه با ابلیس فرمود: «یا إِبْلیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالینَ» اى ابلیس! چه چیز مانع تو شد تا بر مخلوقى که با دو دست خویش او را آفریدم سجده کنى؟! آیا تکبّر کردى یا از برترین ها بودى؟! (ص:۷۵) ؛ مراد از دو دست خدا اسماء جلال و جمال او هستند که آدم بالفعل، مظهر جمیع آنهاست.

     دیگر موجودات ، مظهر برخی اسماء الهی هستند ولی انسان بالفعل شده، مظهر تمام اسماء الهی است. همچنین در حدیثی قدسی به انسان های بالفعل نشده و غافل از هدف خلقت آدمی فرمود: «یابن آدم! خلقتُ الأشیاءَ کُلّها لِأجلِک ، و خَلقتُک لِأجلی ، و أنت تَفِرّ مِنّی.  ای فرزند آدم ! همه ی اشیاء را برای تو آفریدم و تو را برای خویش ساختم ، در حالی که تو از من فرار می کنی.» (تحریر المواعظ العددیه ، ص۵۷۴ ) ؛ یعنی همه چیز جلوه ای از کمالات انسانند و همه در خدمت اویند تا او به کمال نهایی خویش برسد؛ از عرش برین و جبرئیل امین گرفته تا شیطان رجیم، خواسته یا ناخواسته، دست به دست هم داده اند تا زمینه ی رشد و ترقّی آدمی به مقام خلیفه اللّهی را فراهم نمایند.

     در این گردونه ی عالم که انسان مرکز گردش آن می باشد، گروهی از موجودات، چون ملائک الهی مانند مربّیانی هستند که در حدّ توان خود انسان را مدد می رسانند تا به بام عالم پا نهاده، وارد عالم اسماء الهی گردد؛ و شیاطین و دار و دسته ی آنها، همچون حریفانی قَدَر می باشند که انسان در مبارزه با آنها، استعدادهای وجودی خود را شکوفا می کند. لذا جهان مادّی صرفاً میدان مسابقه است و بس؛ و میدان مسابقه جای سبقت گرفتن و به مقصد رسیدن است نه جای اقامت و خوشی؛ «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمیعا» پس در نیکیها بر یکدیگر سبقت جویید! بازگشت همه ی شما، به سوى خداست.(المائده:۴۸) و فرمود: « وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ ـــ و امّا پیشی گیرندگانِ پیشی گیرندگان ، آنهایند مقرّبان.» (الواقعه:۱۰).

     آنانکه در این مسابقه بازنده باشند و به سلامت از خطّ پایان نگذرند«إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ ، آنها در آن روز از پروردگارشان محجوبند.» امّا آنانکه از خطّ پایان بگذرند، بهشت را، که وصف آن از حد بیرون می باشد، جایزه می برند؛ و آنها که نفرات برگزیده باشند به فراتر از بهشت راه یافته در جنّه الاسماء به رحیق مختوم می رسند که تنها نوشندگان دانند چیست. اینان چنانند که

«تَعْرِفُ فی وُجُوهِهِمْ نَضْرَهَ النَّعیمِ ؛ یُسْقَوْنَ مِنْ رَحیقٍ مَخْتُومٍ ؛ خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فی ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ ؛ وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنیمٍ ؛

در چهره هایشان طراوت و نشاط نعمت را مى بینى و مى شناسى. آنها از شراب زلال و دست نخورده و سربسته اى سیراب مى شوند ؛ مهرى که بر آن نهاده شده از مِشک است ؛ و پیشی گیرندگان، در این باید بر یکدیگر پیشى گیرند. این شراب آمیخته با«تسنیم» است .»(مطففین: ۲۳ ـ ۲۷ )

     امّا آنانکه حتّی از برگزیدگان نیز برگزیده ترند، فراتر از جنهالاسماء به جنّهالذات بار می یابند و از چشمه ی فنا که چشمه ی تسنیم باشد سیراب می گردند؛ همان چشمه ای که ذرّه ای از آن در رحیق مختوم ریخته و رحیقیان را مست نموده است؛ « عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُون؛ چشمه ای که مقرّبان از آن می نوشند.» (مطففین:۲۸)
در آخر گفتنی است که این همه گفتار نقش خیالی بیش نیست؛ که شنیدن کی بود مانند دیدن؟ ملائک از درک آنچه قرار است انسان بدان راه یابد عاجزند پس چون حقیری که به فرض ترقّی وجودی، مسیر کمال را تا سر کوی نیز نرفته است، چگونه می تواند آن حقایق را وصف نماید؟! فقط همین اندازه می توان گفت که ما هم اکنون در میدان مسابقه ای بس بزرگیم، و هدف در درجه ی اوّل به سلامت گذشتن از خطّ پایان و در درجه ی دوم جزء نفرات برگزیده شدن و در درجه ی بالاتر، اوّل شدن و با اهل بیت علیهم السّلام همراه گشتن است؛ آن سان که سلمان فارسی شد و مدال «سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْت» را از دست مبارک رسول الله و امیر مومنان و امام صادق سلام الله علیهم اجمعین گرفت.

     و امّا قانون این مسابقه، شریعت الهی؛ و داور آن، انبیاء و ائمه علیهم السّلام و داور داوران، حضرت خاتم الانبیاء صلوات الله علیه و آله می باشند. «فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّهٍ بِشَهیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلى هؤُلاءِ شَهیدا» حالِ آنها چگونه است آن روزى که از هر امّتى، شاهد و گواهى مى آوریم، و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد؟ (النساء:۴۱)
و عجبا از برخی انسان ها که خیال می کنند اگر در این میدان ندوند ، زیانی به خدا می رسد؛ حال آنگه دامن کبریایی او از گرد نیاز منزّه می باشد؛ و هر کسی هر چه کوشد، به حال خود کوشیده است. لذا فرمود: « لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها لَها ما کَسَبَتْ وَ عَلَیْها مَا اکْتَسَبَت؛ خداوند هیچ کس را، جز به اندازه توان وجودی اش تکلیف نمى کند. (انسان،) هر کار(نیکى) را انجام دهد، براى خود انجام داده؛ و هر کار (بدى) کند، به زیان خود کرده است» (البقره:۲۸۶) و فرمود: « … مَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمیدٌ؛ هر کس شکرگزارى کند، تنها به سود خویش شکر کرده و آن کس که کفران کند، همانا خداوند بى نیاز و ستوده است.»(لقمان:۱۲) و فرمود: « وَ قالَ مُوسى إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمیدٌ ــــــ و موسى(به بنى اسرائیل) گفت: اگر شما و همه ی مردم روى زمین کافر شوید ، (به خدا زیانى نمى رسد؛ چرا که) خداوند، بى نیاز و شایسته ی ستایش است.» (إبراهیم:۸).

برگرفته از پرسمان دانشگاهیان

 

_{پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام}

 

امام حسين عليه السلام فرمودند:   هیچگاه خشنودى مخلوق را با خشم خالق معامله نکنید.     قالَ الْحُسَيْنُ عليه السلام:   لا اَفْلَحَ قَوْمِ اشْتَرَوْا مَرْضاةَ الْمَخْلُوقِ بِسَـخَطِ الْخـالِقِ.     ملّتى كه خشنودى مخلوقین و مردم را با خشم خالق(آنها) معامله كند   هرگز رستگار نخواهد شد. عوالم، ج 17، ص 234

 

 

درس اخلاقی از آیت الله العظمی مظاهری: چرا اخلاص؟!!!

حضرت آیت الله مظاهری، سلسله دروس اخلاقی با موضوع «شرح چهل حدیث اخلاقی» داشته اند که مطالب شنیدنی و خواندنی این استاد اخلاق حوزه در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد.

 - حدیث سیزدهم؛ فوران چشمه‌های حکمت از قلب انسان، در پرتو رعایت اخلاص

 

بِسْمِ‏ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏

«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری‏ وَ یَسِّرْ لی أَمْری وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانی یَفْقَهُوا قَوْلی‏»

 روایتی که امروز به شرح آن می‌پردازیم، مربوط به امر مهمّ «اخلاص» است که اگر باشد، افعال ما و کردار ما، فوق‌العاده مهم و ارزشمند می‌شود و اگر نباشد، اعمال و گفتار و کردار ما به پَر کاهی ارزش ندارد.

 پیامبر اکرم^{«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم»} می‌فرمایند:

«مَا أَخْلَصَ عَبْدٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً إِلَّا جَرَتْ یَنَابِیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ‏ قَلْبِهِ‏ عَلَی‏ لِسَانِهِ‏»[۱]؛

هر کس چهل روز خود را برای خدا خالص کند، چشمه‌های حکمت، از قلب وی بر زبانش جاری می‌شود.

 کلمۀ خلوص، از آن کلماتی است که تصور آن هم نشاط‌ آور است، چه رسد اینکه وجود خارجی هم پیدا کند و انسان واقعاً خالص گردد. در مقابل، کلمۀ ریا، از آن کلماتی است که از تصوّرش نیز تاریکی خاصی ساطع می‌شود، چه رسد که جامۀ‌ عمل هم بپوشد.

...

 در روایات فراوانی بر لزوم رعایت اخلاص تأکید شده است. از جمله مرحوم کلینی«رحمت‌الله‌علیه» در جلد دوّم اصول کافی، یک باب به نام «اخلاص» دارد. [۲]

در یکی از روایات آن باب، از قول امام صادق«سلام‌الله‌علیه» نقل شده است که ذیل آیۀ شریفۀ: «الَّذی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلا»[۳]، فرموده‌اند: میزان ارزش اعمال، نیّت خالص و صادقانه‌ای است که انسان دارد، نه کثرت اعمال. سپس آن حضرت اخلاص را تعریف کرده و فرموده‌اند: «وَ الْعَمَلُ‏ الْخَالِصُ‏ الَّذِی‏ لَا تُرِیدُ أَنْ‏ یَحْمَدَکَ‏ عَلَیْهِ أَحَدٌ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ»[۴]؛ یعنی خلوص آن است که وقتی انسان عملی انجام می‌دهد، نخواهد کسی به جز خدا به او آفرین بگوید. اگر انسان به دنبال تحسین و آفرین گفتن مردم باشد، علاوه بر اینکه به آن دست نمی‌یابد، عملش به پَر کاهی ارزش ندارد و ممکن است او را جهنّمی هم بکند.

 مرحوم شهید دوم«رحمت‌الله‌علیه» روایتی در موضوع خلوص نیّت نقل می‌کند. می‌فرماید در قیامت شخصی را به صف محشر می‌آورند و به او می‌گویند: چه کاره بودی؟ چه کردی؟ می‌گوید: جهاد فی ‌سبیل الله کردم و شهید شدم. خطاب می‌شود: تو به جبهه رفتی، امّا برای خدا نرفتی، رفتی تا دیگران به تو آفرین بگویند. بعد خطاب می‌شود او را در آتش جهنّم بیندازید. شخص دیگری را می‌آورند، می‌گوید: یک عمر تحصیل علم و خدمت به دین کردم. علم آموختم و به دیگران یاد دادم. قرآن خواندم و به سایرین آموزش دادم. خطاب می‌شود: برای خدا نبوده، بلکه برای این بوده است که دیگران ببینند و تو را تحسین کنند. او را هم به آتش جهنّم می‌اندازند. [۵]

 استاد بزرگوار ما علامه طباطبایی«رحمت‌الله‌علیه» یک وقتی این روایت را برای ما می‌خواندند و می‌فرمودند: ببینید شهادت در راه خدا چقدر ارزش دارد؟ ترویج علم که انسان بتواند یک نفر را بسازد: «مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً»[۶]، چه اندازه اهمیّت دارد؟ اما اگر رنگ خدا به آن نخورد، به قول قرآن کریم: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً»[۷]، رنگ خدا که بهترینِ رنگ‌هاست را نداشته باشد، فایده‌ای ندارد، بلکه ظلمت است.

 علامه طباطبایی«رحمت‌الله‌علیه» عکس آن را هم می‌فرمودند که بعضی اوقات رنگ خدا به یک عملی می‌خورد که به حسب ظاهر ارزش چندانی ندارد، امّا آن رنگ باعث می‌شود عمل انسان، به دنیا و آنچه در دنیاست، ارزش پیدا کند. بعد ایشان آیۀ ولایت را مثال می‌زدند که بهترینِ آیات دربارۀ امیرالمؤمنین حضرت علی«سلام‌الله‌علیه» است: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ»[۸]. ایشان می‌فرمودند: انگشتری که امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» در راه خدا دادند، ارزش مالی نداشت، قیمتی نبود، امّا وقتی رنگ خلوص، آن هم خلوص حضرت علی«سلام‌الله‌علیه» به آن ‌خورد، به اندازۀ همۀ دنیا و آنچه در دنیاست، ارزش پیدا کرد.

 این حرف استاد عزیز ما علامه طباطبایی، مثل خود ایشان، جداً خوب است؛ اگر گفتار و کردار ما رنگ الهی نداشته باشد، خیلی خسارت دارد، پوچ است و به قول قرآن در حد کفر است: «لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذی‏ کَالَّذی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ»[۹]

 نقل می‌کنند بهلول از جایی عبور می‌کرد، مشاهده کرد عدّه‌ای مسجد می‌سازند. پرسید: چه می‏کنید؟ گفتند: مسجد می‏سازیم. گفت: برای چه؟ پاسخ دادند: معلوم است، برای رضای خدا. بهلول سنگی سفارش داد که روی آن نوشته بود: «مسجد بهلول» و شبانه آن سنگ را در سر در مسجد نصب کرد. بانی مسجد آمد سر و صدا کرد و گفت: من زحمت کشیده‌ام، من خون جگر خورده‌ام، مسجد به نام بهلول باشد؟ بهلول گفت: چرا عصبانی هستی؟ اگر برای خدا ساخته‌ای، خدا می‌داند و به فرض که مردم، به اشتباه تصور کنند که مسجد را من ساخته‌ام، خدا که اشتباه نمی‌کند.

 اگر اعمال انسان رنگ خدا را، حتی به ‌صورت ضعیف داشته باشد، به همان اندازه نورانی خواهد شد و به هر اندازه که رنگ خدا در اعمال بیشتر شود، نورانیّت و فضیلت آن اعمال افزون‌تر می‌گردد و بالاخره انسان را به آنجا می‌رساند که از نظر الهام، هم ردیف انبیاء الهی می‌شود.

 وقتی اعمال برای خدا باشد، خدا قدرت تشخیص می‌دهد: «إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً»[۱۰]، الهام برای انسان پیدا می‌شود و این الهام‌ها به قول روایت شریف: «مِنْ قَلْبِهِ عَلَی لِسَانِه»، از قلب انسان که سرچشمۀ وحی است، منتشر می‌گردد. زبان هم از باب مثال است، بلکه زبان ما، گوش ما، چشم ما و همۀ اعضای ما، از دل ما سرچشمه می‌گیرد و صددرصد یک فرد الهی می‌شویم و می‌توانیم بین حق و باطل تمیز قائل شویم. کسی که به لطف خداوند به‌خوبی حق را از باطل تشخیص دهد، اگر او را ذره ذره کنند نیز دست از حق و حقیقت برنخواهد داشت.

 همچنین اگر واقعاً هیچ چیز به جز خدا و انجام وظیفه، در نظر انسان نباشد، نه تنها اعضاء و جوارح، بلکه تفکر او هم خدایی می‌شود و راه ورود افکار شیطانی به دل و ذهن او مسدود می‌گردد. در این صورت، جرقه‌های شیطانی و انحرافی روی فکرش اثر نمی‌گذارد و در نتیجه چنین کسی منحرف نخواهد شد.

 بنابراین اگر خلوص داشته باشیم، خدا دست ما را می‌گیرد و در بن بست‌ها و گرفتاری‌ها به فریادمان می‌رسد و حتی بر اساس این روایت، ظرف چهل روز چشمه‌های حکمت از قلب به زبان ما جاری می‌گردد: «جَرَتْ یَنَابِیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ‏ قَلْبِهِ‏ عَلَی‏ لِسَانِهِ‏»؛ و امّا اگر خلوص نباشد، کمترین خسارت این است که انسان در مخاطرۀ عجیبی واقع می‌شود. گاهی یک جرقۀ انحرافی همه چیز را نابود می‌کند، مثل وقتی که یک جرقۀ آتش روی انبار بنزین بیفتد و بسوزد و بسوزاند.

 خدا عاقبت همۀ ما را به خیر کند، من بعضی افراد را دیده‌ام که بعد از پنجاه، شصت سال، ناگهان یک جرقۀ انحراف در او اثر می‌گذارد و یک فرد منحرف می‌شود، ضدّ اسلام و حتی ضدّ بشریت می‌شود.

فراموش نمی‌کنم در زمان طلبگی ما در قم، طلبه‌ای در حوزه بود که همه او را مقدس می‌دانستند. ناگهان ظلمت برای او پیدا شد و مثل آدم زکام که نمی‌تواند رایحۀ خوش سیب را استشمام کند، از استشمام بوی اسلام، دین و معنویّت محروم شد. دین خود را از دست داد و در انحراف غوطه‌ور گردید. وقتی خلوص نباشد، خدا انسان را به حال خودش واگذار می‌کند و چاره‌ای جر سقوط و انحراف برای چنین کسی نمی‌ماند. یک جرقۀ انحرافی از شیطان انسی یا شیطان جنّی و بدتر از آن از نفس‌ امّاره، او را از راه به در می‌کند.

 قرآن کریم می‌فرماید: تنها موعظۀ من همین است و بدانید که خیلی مهم است: «قُلْ إِنَّما أَعِظُکُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنی‏ وَ فُرادی‏ ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا»[۱۱]؛ تنها موعظۀ قرآن این است که هیچ‌چیزی و هیچ‌کسی، به جز خدا، در نظر انسان نباشد، چه در کارهای فردی و چه کارهای اجتماعی. در حالی که می‌دانید قرآن سر تا پا موعظه و اخلاق است، ولی اخلاص را تنها موعظه و به‌عبارت دیگر، مهم‌ترین موعظه می‌داند.

حضرت امام«قدّس‌سرّه» مقیّد بودند در درس و در هر فرصتی، این آیه را بخوانند و ما را نصیحت کنند. ایشان در درس‌های اخلاق خیلی روی خلوص و روی این آیه پافشاری داشتند.

 آنچه بیان شد راجع به اخلاص در اعمال است، امّا علاوه بر آن خلوص دل هم برای اهل معرفت لازم است. اگر رنگ خدا به عمل انسان بخورد، معلوم است که ارزش آن عمل را چندین هزار برابر می‌کند و نورانیّت خاصی به آن می‌بخشد. حال اگر خلوص به دل آدمی بخورد، یعنی هیچ کسی و هیچ چیزی جز خدا در دلش نباشد و واقعاً بگوید: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»[۱۲]؛ آن دل نورانی می‌شود و اغیار از آن دل می‌روند. دیگر معلوم است صاحب‌خانه می‌آید و وقتی صاحب‌خانه آمد، هیچ چیزی و هیچ کسی جز خدا در دل نیست و آن دل، عرش خدای رحمان می‌شود: «قَلْب‏ الْمُؤْمِنِ‏ عَرْشُ الرَّحْمَنِ»[۱۳].

 خداوند متعال می‌فرماید: من در جهان هستی نمی‌گنجم، جایگاه من دل بندۀ مؤمن من است: «لَمْ یَسَعْنِی سَمَائِی وَ لَا أَرْضِی وَ وَسِعَنِی قَلْبُ عَبْدِی الْمُؤْمِن»[۱۴].

 خوشا به حال افرادی که با خلوص دل، جدّاً بندۀ خدا هستند و بندۀ هوا و هوس، بندۀ صفات رذیله، بندۀ شیطان‌های درون و برون و بندۀ نفس و مشتهیات نفس نیستند. آنان تنها و تنها عبد خدا هستند. مقام عبودیّت از مقام رسالت نیز والاتر است. در تشهّد نماز، ابتدا پیامبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» را عبد خداوند می‌دانیم و پیش از رسالت، به عبودیّت آن حضرت شهادت می‌دهیم.

 مقام عبودیّت، انسان را به مقام تسلیم و رضا می‌رساند. نقل می‌کنند شخصی برای خرید برده به بازار برده فروشان می‌رود. بردۀ ضعیف و نحیفی را برای او می‌آورند و به ده برابر قیمت متعارف عرضه می‌کنند. می‌پرسد این بردۀ لاغر چرا این‌قدر گران است؟ می‌گویند: او رسم عبودیّت بلد است. برده را می‌خرد و به خانه می‌برد و می‌بیند جدّاً عبد است؛ اگر به او چیزی بدهند می‌خورد، ندهند نمی‌خورد. به او بگویند کار بکن کار می‌کند، کار نکن، کار نمی‌کند. برای امتحان او را به چوب و فلک بستند و زدند، هیچ چیز نگفت. ارباب به او گفت: دردت نمی‌گیرد؟ گفت: بله، درد می‌گیرد. پس چرا هیچ نمی‌گویی؟ گفت: من بندۀ تو هستم، اگر من را کتک بزنی باز بندۀ تو هستم. کسی که رسم عبودیّت بلد است، دیگر مقام تسلیم و رضا پیدا می‌کند. بعضی‌ افراد چون رسم بندگی بلد نیستند و چون مقام تسلیم و رضا ندارند، وقتی به مصیبتی گرفتار می‌شوند، نمی‌دانند که از الطاف خفیّۀ خداست و جزع و فزع می‌کنند. دل این افراد برای خدا خالص نشده است و نتوانسته‌اند غیر خدا را از آن خارج سازند.

 استاد بزرگوار ما علامه طباطبایی«رحمت‌الله‌علیه» می‌فرمودند: هر روزی که مرحوم آقای قاضی«رحمت‌الله‌علیه» شوخی می‌کردند و خوشحال بودند، ما می‌فهمیدیم گرفتاری ایشان بیش از روزهای دیگر است. قرآن کریم می فرماید: «أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»[۱۵]؛ از گذشته غم و غصه ندارد و نگران آینده هم نیست، شاد است؛ چون خلوص دارد.

 دلیل لمّی برای رسیدن به مقام تسلیم و رضا و برای دست یافتن به خلوص، این است که بگوییم: آیا خدا عالم است یا نه؟ آیا خدا قادر برای رفع گرفتاری ما هست یا نیست؟ آیا خدا رئوف و جواد و مهربان است یا نه؟ اگر خداوند این صفات را ندارد، ما چنین خدایی را نمی‌پرستیم. و چنانچه این صفات را دارد، پس کارهای او صددرصد طبق مصلحت و بر وفق حکمت است و مصیبت‌ها صددرصد مصلحت تامّۀ ملزمه دارد. این دلیل، احتیاج به دانستن فلسفه و منطق و عرفان و اصول هم ندارد، بلکه با کمترین سطح سواد و تحصیلات قابل درک است.

 اگر انسان بتواند خلوص دل داشته باشد، به آنجا می‌رسد که حضرت زینب«سلام‌الله‌علیها» بعد از تحمّل آن همه مصائب در کربلا می‌گوید: «مَا رَأَیْتُ‏ إِلَّا جَمِیلا»[۱۶]. می‌رسد به آنجا که استاد بزرگوار ما حضرت امام خمینی با شنیدن خبر فوت حاج آقا مصطفی گفت: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»[۱۷]، مرگ مصطفی یکی از الطاف خفیّۀ خدا است.

 البته باید توجه شود که بعضی مقام‌های معنوی، خصوصیّتی دارد که به همه نمی‌دهند؛ نظیر حضور قلب که اندکی از افراد می‌توانند به آن دست یابند. چه کسی می‌تواند بگوید من دو رکعت نماز خواندم، در حالی که فکرم در نماز بود؟ چه کسی می‌تواند ادعا کند که وقتی در نماز «الله اکبر» می‌گوید، همه چیز را پشت سر قرار می‌دهد، به جز خدا، و خود را در محضر خدا می‌یابد و ادب حضور را مراعات می‌کند؟ این حضور قلب را به‌سادگی به کسی نمی‌دهند، ولی اگر تقوا باشد، پاداش آن تقوا، یکی حضور قلب است و یکی هم این خلوص است. به‌دست آوردن این‌گونه مقام‌ها، خیلی ریاضت می‌خواهد، خیلی کار می‌خواهد، رعایت تقوا به‌صورت جدی می‌خواهد، پا گذاشتن روی نفس‌امّاره و هوا و هوس می‌خواهد تا اینکه خلوص، در عمق جان انسان نفوذ بکند.

 آنچه در این مبحث توجه بیشتری می‌طلبد، این است که رعایت خلوص برای همه لازم است، و برای طلاب و روحانیّت، لازم‌تر است؛ زیرا اعمال طلاب معمولاً توصّلی نیست، تعبّدی است و قصد قربت می‌خواهد. [۱۸] از این‌رو باید رنگ خدا به همۀ کارهای آنها بخورد. طلبه برای درس خواندن، تدریس، تبلیغ، منبر رفتن، اقامۀ نماز جماعت و تا برسد به مرجعیّت، خلوص می‌خواهد و بدون خلوص نمی‌شود.

ممکن است مثلاً یک کاسب، یک عمر برای اینکه تأمین زندگی‌اش کار کند، اما خلوص نداشته باشد و فکر قربة الی الله نیز به ذهنش نرسد، روایت شریف: «الْکَادُّ عَلَی عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی‏ سَبِیلِ‏ اللَّهِ‏»[۱۹] را ندیده و نشنیده باشد و نداند که اگر خالصانه برای معیشت خانواده کار کند، ثواب جهاد در راه خدا را می‌برد، با این حال از او انتظار رعایت خلوص در کار را ندارند و اگر رعایت حلال و حرام را در کسب خویش کرده باشد، مأجور است و مؤاخذه نخواهد شد. امّا حساب طلاب و روحانیّت چنین نیست و باید در کارهای خود خالص باشند، وگرنه به غیر از سیاهی و به غیر از قساوت، نصیبی ندارند.

 

خلوص، به یک اعتبار سه قسم دارد:

 قسم اول؛ خلوص در اعتقادات

این قسم از خلوص، در واقع همان جمله‌ای است که به ما دستور داده‌اند دست کم روزی ده مرتبه در نماز بخوانیم: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»[۲۱]؛ یعنی خدایا فقط تو را عبادت می کنم و کرنشم برای توست،   چشم داشت به احدی جز تو ندارم، پناهی جز تو ندارم و باور دارم که مؤثری جز تو در جهان نیست. فطرت انسان نیز فقط می گوید: خدا، و پیروی از فطرت، خلوص در اعتقادات است: «فَاذا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصینَ‏ لَهُ الدّینَ»[۲۲]

 

قسم دوّم: خلوص در اعمال

این قسم مربوط به خلوص در اعضاء و جوارح و در اعمال ظاهری است و معنای آن این است که به‌طور کلی کردار و گفتار انسان برای خدا باشد.

 

قسم سوّم: خلوص در دل

خلوص در دل یا در قلب، به این معناست که دل خالص باشد، دل جای خدا شود، هیچ‌چیز و هیچ‌کس جز خدا در دل نباشد و توقع و انتظار تعریف از احدی جز خدا نداشته باشد. به‌دست آوردن قسم سوّم خلوص خیلی مشکل است. اگر انسان حالتی پیدا کند که فقط شناخت وظیفه و عمل‌کردن به وظیفه را در نظر داشته باشد، به چنین مقامی می‌رسد. آنگاه تعریف‌ها و اعتراض‌ها برای او تفاوت ندارد، از تحسین و تمجیدها خوشش نمی‌آید و از انتقادها ناراحت نمی‌شود؛ زیرا وظیفۀ خویش را  شناخته و به آن عمل کرده است، برای اینکه کارهایش فقط برای خدا بوده و در دلش به غیر از خدا چیزی یا کسی نبوده است.

 

اخلاص قلبی، به تدریج باعث می‌شود که انسان به بندۀ واقعی خداوند مبدّل گردد. بندگی هوا و هوس، بندگی نفس امّاره، بندگی شیاطین جنّی و انسی، بندگی صفات رذیله و بندگی مخلوقات را رها کند و به جز خدا بندۀ کسی یا چیزی نباشد. به این جایگاه، مقام عبودیّت می‌گویند. همین مقام عبودیّت است که انسان را به مقام لقاء و فنای الهی می‌رساند، که به قول حضرت امام خمینی«قدّس‌سرّه» تازه اوّل راه است. در پی آن، سالک، سیر غیرمتناهی پیدا می‌کند، حتی در بهشت نیز به سوی خدا سیر غیر متناهی دارد و تا خدا، خدایی می‌کند، این بنده به سوی خدا به پیش می‌رود.

 

اگر رنگ خدایی به اعمال انسان و مهم‌تر به قلب و نیّت‌ها و افکار او بخورد، به چنین مقام‌هایی خواهد رسید. رنگ خدا همان است که قرآن کریم می‌فرماید: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً»[۲۳]. 

 

اهل معرفت نباید صرفاً به فکر صحّت اعمال و عبادات باشند، بلکه باید میزان اخلاص را در اعمال و نیّات خود بسنجند. باید ببینند که رنگ خدا، «صِبْغَةَ اللَّه» به کردار و افکارشان خورده است یا نه؟ در واقع باید ارزش اعمال خود را با میزان «اخلاص»، اندازه‌گیری کنند.

 

«اخلاص»، مراتبی نیز دارد. برای این فضیلت ارزشمند، هفت مرتبه برشمرده‌اند که با توجه به هدف و انگیزۀ انسان از انجام اعمال و عبادت‌ها، نام‌گذاری می‌شود.

 

مرتبۀ اوّل: منافع دنیوی

گاهی انگیزه یا داعی انسان، دنیاست. مثلاً برای رفع گفتاری نماز مستحب می‌خواند یا برای برآورده شده حاجتی، یک کار خیر انجام می‌دهد. این مرتبه از خلوص خوب است و مثل ریا نیست که عمل را باطل کند، ثواب هم دارد، ولی کم‌ترین مرتبه از این فضیلت ارزشمند است.  

 

مثال دیگر اینکه، یک سخنران برای سخنرانی و موعظه، پول دریافت کند؛ در این صورت، عمل او به‌جای اینکه فقط برای خدا باشد، به اصطلاح داعی بر داعی است. این عمل، گرچه صحیح است، امّا ضعیف‌ترین مرتبۀ خلوص را دارد و برکات و تأثیرات موعظه‌ای که به جز خدا برای هیچ چیز و هیچ کس نباشد را نخواهد داشت.

 

در واقع، در این مرتبه، محرّک انسان برای انجام عمل، دنیا و منافع دنیوی است، گرچه نیّت رضای خدا هم دارد و عمل را برای خدا انجام می‌دهد. نماز جناب جعفر طیّار را برای خدا می‌خواند، امّا محرّک او برای نماز، رفع حاجت دنیوی و گرفتاری اوست. درخواست منافع دنیوی در قرآن کریم آمده و جزو دعاهای قرآنی است: «رَبَّنا اتِنا فِی الدُّنیا حَسَنَةً و فِی الآخِرَةِ حَسَنةً وَ قِنا عَذابَ النّارِ»[۲۴]  

 

 مرتبۀ دوم: خوف خدا و ترس از کیفر اعمال

انسان‌ها برخی اعمال را برای خوف از قهر و غضب الهی و به‌خاطر ترس از عذاب جهنّم به‌جا می‌آورند. در واقع، خداوند که منشأ رحمت و مغفرت است، ترس ندارد و این افراد از عاقبت کردار خویش می‌ترسند. این مرتبه نیز داعی بر داعی است. مثلاً برخی نماز می‌خوانند یا روزه می‌گیرند که جهنّم نروند و اگر خدا جهنم نداشت، معلوم نبود آنها واجبات را به‌جا آورند. همۀ انبیای الهی، انذار داشته‌اند و به‌واسطۀ ترس از عقوبت‌های برزخی و اخروی، مردم را هدایت و کنترل ‌کرده‌اند.

اساساً یکی از نیروهای کنترل کنندۀ انسان، انذار و مقام خوف است. حتی اگر باور هم در کار نباشد، انسان می‌تواند با توجه و با دوری از غفلت، خودش را کنترل نماید. قرآن کریم می‌فرماید: «أُولئِکَ الَّذینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلی‏ رَبِّهِمُ الْوَسیلَةَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ وَ یَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَ یَخافُونَ عَذابَهُ إِنَّ عَذابَ رَبِّکَ کانَ مَحْذُوراً»[۲۵]

 

مرتبۀ سوّم: تمنّای بهشت

انذار تنها، برای هدایت بشر کافی نیست و در کنار آن، تبشیر، به‌معنای تشویق و تحریک به بهشت، لازم است. قرآن کریم، انذار و تبشیر را با هم بیان کرده و برای هدایت انسان‌ها به ‌کار برده است. گروهی از مردم، اعمال خویش را به شوق رسیدن به بهشت و به طمع برخورداری از نعمت‌های آن انجام می‌دهند. قرآن کریم نیز بندگان را برای دریافت پاداش تشویق کرده، می‌فرماید: «لِمِثْلِ هذا فَلْیَعْمَلِ الْعامِلُونَ»[۲۶].

 

این مرتبه نیز داعی بر داعی است و با اینکه عمل را برای خدا و رضای خدا انجام می‌دهد، ولی محرّک او، اشتیاق رسیدن به بهشت است و به نعمت‌های بهشتی طمع می‌ورزد.

 

مرتبۀ چهارم: حیا از خداوند

گاهی انسان به مقامی می‌رسد که در مقابل خداوند متعال، حیا پیدا می‌کند. این شرم و حیا موجب می‌شود گناه نکند یا واجبات را به جا آورد. در واقع، به قول استاد بزرگوار ما حضرت امام خمینی«قدّس‌سرّه»، همه‌جا را محضر خدا می‌داند و ادب حضور را مراعات می‌کند. این ادب حضور، از حیا گرفته شده است. انسان در این مرتبه، خداوند و اولیای خدا را ناظر بر اعمالش می‌داند: «قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَریَ‏ اللَّهُ‏ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»‏[۲۷]،   حتی خدا را ناظر بر افکار و نیّت‌هایش و ناظر بر دلش می‌داند: «أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ»[۲۸] و از خدایی که از همه به او نزدیک‌تر است: «أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ»[۲۹]، حیا می‌کند.

در این مرتبه، حیا محرّک انجام عمل است و باز هم داعی بر داعی است.

 

مرتبۀ پنجم: شکر خداوند و وفا به او

در این مرتبه، انسان برای تشکر از خداوند و برای اعلام وفاداری به او، به انجام اعمال نیکو و عبادات مبادرت می‌ورزد.

 

پیامبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم»  به قدری عبادت می‌کردند که پاهای ایشان ورم می‌کرد. آیۀ شریفه نازل شد: «طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقی‏»[۳۰]. به ایشان می‌گفتند: چقدر عبادت می‌کنید؟ چرا تا این حد خود را به رنج می اندازید؟ می‌فرمودند: «أَ لَا أَکُونُ عَبْداً شَکُورا»[۳۱]؛ من شکرگزار نعمت های خدا نباشم؟

 

نقل می‌کنند حضرت عیسی«سلام‌الله‌علیه» به یک نفر نابینای فلج برخورد کردند که به غیر از زبان هیچ چیز نداشت. نه چشم داشت، نه دست و پا، و نه فرشی که روی آن زندگی کند. کنار یک خرابه روی زمین افتاده بود و مرتب خدا را شکر می‌کرد و می‌گفت: «الحمدلله رب‌العالمین». به او گفتند تو با این وضعیت، چرا حمد می‌گویی؟ گفت: خداوند به من قلب و زبانی شاکر عنایت فرموده، پس چرا عبادت او را به‌جا نیاورم؟ الحمدلله که زبان دارم و می‌توانم شکر کنم.

 

در این مرتبه هم توجه انسان به نعمت‌های ظاهری و باطنی: «وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً»[۳۲]، او را به مقام شکر و وفا می‌رساند و در واقع، شکرگزاری و وفاداری، محرّک انجام عمل است. یعنی در حالی که برای خدا عمل می‌کند، امّا داعیِ او شکر و وفاست، یعنی داعی بر داعی است.

 

مرتبه ششم: محبّت خداوند

اگر آدمی به کسی یا چیزی محبّت داشته باشد و عشق بورزد، حاضر است برای معشوق و محبوب خویش دست به هر کاری بزند. حال اگر محبوب او خداوند متعال باشد و به‌خصوص اگر محبت و عشق خدا در دل او رسوخ کرده و در عمق جانش ریشه دوانده باشد، این محبّت، محرّک مؤثری برای انجام اعمال نیکو و عبادات در وی خواهد شد. نماز برای چنین کسی یک معاشقه است، چون مکالمه با خداست. از انفاق در راه خدا، لذت می‌برد، زیرا همان‌طور که محبّت انسان به یک شخص باعث می‌شود، وابستگان به او را هم دوست داشته باشد، محبّت به خدا نیز خواه‌ناخواه سبب محبّت به بندگان و مخلوقات او خواهد شد و از این جهت خدمت به خلق خدا، برای چنین کسی لذت‌بخش است.

 

در این مرتبه، محرّک انسان برای عمل یا داعی او، محبّت به خداست که نوعی داعی بر داعی است؛ البته محبّت خداوند دو طرفه است، چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ‏ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ»[۳۳]

 

مرتبۀ هفتم: خداوند متعال

مرتبۀ هفتم خلوص آن است که در انجام عمل، هیچ انگیزه و هیچ داعیِ دیگری به جز خداوند متعال برای انسان نیست. این مرتبه، مختصّ معصومین«سلام‌الله‌علیهم» و بعد از ایشان مختصّ افرادی است که تالی‌تلو معصوم باشند. چنان‌که امیرالمؤمنین علی«سلام‌الله‌علیه» می‌فرمایند: «مَا عَبَدْتُکَ خَوْفاً مِنْ نَارِکَ وَ لَا طَمَعاً فِی جَنَّتِکَ‏ لَکِنْ وَجَدْتُکَ‏ أَهْلًا لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُک»[۳۴]. انصافاً تنها کسی مثل امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» می‌تواند بگوید: خدایا من تو را فقط و فقط به خاطر خودت عبادت می‌کنم و عبادت من برای ترس از جهنّم یا به طمع بهشت نیست. وقتی در نظر انسان دنیا و عالم هستی در مقابل خداوند متعال، پوچ و بی‌ارزش باشد، می‌تواند در انجام اعمال و حتی در افکار و نیّات، هیچ چیزی و هیچ کسی جز خدا را در نظر نیاورد. امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» در خصوص دنیا می‌فرمایند: «فَإِنَّهَا عِنْدَ ذَوِی الْعُقُولِ کَفَیْ‏ءِ الظِّل‏»[۳۵]، دنیا در نظر افراد عاقل و خردمند، مثل سایه است.

 

والاترین مرتبۀ خلوص، همین مرتبۀ هفتم است که داعی بر داعی نیست و یک داعی دارد، آن هم خداوند سبحان است. انگیزه و داعی فقط خداست و همۀ اعمال و افکار و حتی دل انسان رنگ خدا دارد. همان رنگی که به تعبیر قرآن بهترینِ رنگ‌ها است: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً»[۳۶].

 

در این مرتبه، نه تنها ترس از عذاب و شوق بهشت، انگیزۀ عمل نیست، بلکه محبّت خدا نیز کارساز نخواهد بود و همه چیز فقط برای خود خداست، تمام گفتار و کردار انسان برای خداست و معنا ندارد برای غیر خدا، حرکتی از او سر بزند؛ زیرا تمام دلش را خدا که صاحب خانه است، فراگرفته و توانسته است اغیار را از دل خارج سازد: «قَلْب‏ الْمُؤْمِنِ‏ عَرْشُ الرَّحْمَنِ»[۳۷].   

 

اگر انسان بتواند صاحب خانه را به خانه بیاورد و دلش را از خدا پر کند، به جایی می رسد که همچون تشنه‌ای که تشنگی را دریافته است، خدا را می‌یابد. آنگاه بت‌ها را یکی پس از دیگری شکسته، و درونش را  از همۀ کدورت‌ها، پلیدی‌ها و رذائل پاک می‌سازد و فضیلت‌ها را در دل می‌نشاند. پس از آن، خود به خود نور خدا در دل وی جلوه‌گر خواهد شد. در این حالت، خدا بر دل او حکومت می‌کند و هیچ کسی یا هیچ چیزی جز خدا در دلش راه نمی‌یابد و وجود او سراسر خدایی می‌شود. خوشا به حال این افراد.

 

پی نوشت ها:

[۱]. عیون اخبار الرّضا، ج ۲، ص ۶۹.

[۲]. الکافی، ج‏۲، ص۱۵.                                               

[۳]. ملک، ۲: «همان‌که مرگ و زندگی را پدید آورد تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید. »

[۴]. الکافی، ج ۲، ص ۱۶.

[۵]. منیة المرید ص ۱۳۴.

[۶]. مائده، ۳۲: «هر کس کسی را زنده بدارد، چنان است که گویی تمام مردم را زنده داشته است. »

[۷]. بقره، ۱۳۸: «این است نگارگری الهی‏؛ و کیست خوش‏نگارتر از خدا؟ »

[۸]. مائده، ۵۵: «ولیّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‏اند: همان کسانی که نماز برپا می‏دارند و در حال رکوع زکات می‏دهند. »

[۹]. بقره، ۲۶۴: «صدقه‏های خود را با منّت و آزار، باطل مکنید، مانند کسی که مالش را برای خودنمایی به مردم، انفاق می‏کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. »

[۱۰]. أنفال، ۲۹: « اگر از خدا پروا دارید، برای شما [نیروی‏] تشخیص [حقّ از باطل‏] قرار می‏دهد. »

[۱۱]. سبأ، ۴۶: «بگو: «من فقط به شما یک اندرز می‏دهم که: دو دو و به تنهایی برای خدا به پا خیزید، سپس بیندیشید. »

[۱۲]. فاتحه، ۵: «تو را می‏پرستیم تنها و بس، بجز تو نجوییم یاری ز کس. »

[۱۳]. بحارالأنوار، ج ۵۵، ص ۳۹

[۱۴]. همان

[۱۵]. یونس، ۶۲: «آگاه باشید، که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‏شوند. »

[۱۶]. اللهوف، ص ۱۶۰.

[۱۷]. بقره، ۱۵۶: «ما از آنِ خدا هستیم، و به سوی او باز می‏گردیم. »

[۱۸]. واجب توصّلی، عملی است که انجام آن با هر نیّتی رفع تکلیف می‌کند و نیاز به قصد قربت ندارد. و واجب تعبّدی عملی است که نیازمند قصد قربت است.

[۱۹]. الکافی، ج ۵، ص ۸۸.

[۲۰]. عیون اخبار الرّضا، ج ۲، ص ۶۹.

[۲۱]. فاتحه، ۵: «تو را می‏پرستیم تنها و بس، بجز تو نجوییم یاری ز کس. »

[۲۲]. عنکبوت، ۶۵: «هنگامی که در کشتی سوار شوند [و با خطرات مواجه گردند] خدا را با اخلاص (و یکتایی) می‏خوانند».

[۲۳]. بقره، ۱۳۸: «این است نگارگری الهی‏؛ و کیست خوش‏نگارتر از خدا؟ »

[۲۴]. بقره، ۲۰۱: «پروردگارا به ما در دنیا و در آخرت نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نگاه دار. »

[۲۵] . اسراء، ۵۷: «کسانی [از فرشتگان، پریان‏و ارواح را] که آنان [به عنوان معبود] می‏پرستند [خود آنان برای رفع‏نیازمندی‏هایشان] به سوی پروردگارشان وسیله می‏جویند، تا کدامشان [به خدا] نزدیک‏تر باشد، و به رحمت او امید دارند، و از عذابش می‏ترسند؛ زیرا عذاب‏پروردگارت شایسته پرهیز است».

[۲۶]. صافات، ۶۱: «برای چنین [پاداشی‏] باید کوشندگان بکوشند. »

[۲۷] . توبه، ۱۰۵: «بگو عمل کنید، خداوند و فرستاده او و مؤمنان اعمال شما را می‏بینند. »

[۲۸]. أنفال، ۲۴: «و بدانید که خدا میان آدمی و دلش حایل می‏گردد. »

[۲۹]. ق، ۱۶: «و ما از شاهرگ [او] به او نزدیکتریم. »

[۳۰]. طه، ۱و۲: « طه. قرآن را بر تو نازل نکردیم تا به رنج افتی. »

[۳۱]. الکافی، ج ۲، ص ۹۵.

[۳۲]. لقمان، ۲۰: «و نعمت‌های ظاهر و باطن خود را بر شما تمام کرده است؟ »

[۳۳] . مائده، ۵۴: «ای اهل‏ایمان! هر کس از شما از دینش برگردد [زیانی به خدا نمی‏رساند] خدا به زودی‏گروهی را می‏آورد که آنان را دوست دارد، و آنان هم خدا را دوست دارند؛ در برابرمؤمنانْ فروتن‏اند، و در برابر کافرانْ سرسخت و قدرت‌مندند، همواره در راه خدا جهاد می‏کنند، و از سرزنش هیچ سرزنش کننده‏ای نمی‏ترسند. »

[۳۴]. بحار الانوار، ج ۶۷، ص ۱۸۶.

[۳۵]. نهج البلاغه، خطبۀ ۶۳.

[۳۶]. بقره، ۱۳۸: «این است نگارگری الهی‏؛ و کیست خوش‏نگارتر از خدا؟ »

[۳۷]. بحارالأنوار، ج ۵۵، ص

منبع : حوزه

 

قالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلّىٍ عليه السلام: مَنْ عَرَفَ حَقَّ اَبَوَيْهِ الْأفْضَلَيْنِ: مُحَمَّدٍ وَعَلّىٍ وَاَطاعَهـُما حَقَّ طاعـَتِهِ، قيـلَ لَهُ: تَبَحْبَحْ في اَىِّ جِنانٍ شِئْتَ.     امام حسين عليه السلام فرمودند: كسى كه حق دو پدر برتر خود يعنى حضرت محمّد صلي الله عليه و آله و على عليه السلام را بشناسد و آنها را آنطور كه شايسته است اطاعت كند به او گفته مى شود: در هر جاى بهشت كه دوست دارى فرود آى و جاى بگير. موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام 590، ح589.

 

 

بشريت يكجا مرهون فاطمه‌ى زهرا سلام‌الله‌عليها است   و اين گزاف نيست؛ حقيقتى است -   همچنان كه بشريت مرهون اسلام،   مرهون قرآن،مرهون تعليمات انبيا   و پيامبر خاتمصلّى‌الله‌عليه واله‌وسلّم است.

...

فيوضات فاطمه‌ى زهرا(سلام‌الله‌عليها)، به مجموعه‌ى كوچكى كه در مقابل مجموعه‌ى انسانيت، جمع محدودى به حساب مى‌آيد، منحصر نمى‌شود. اگر با يك ديد واقع‌بين و منطقى نگاه كنيم، بشريت يكجا مرهون فاطمه‌ى زهرا (سلام‌الله‌عليها) است - و اين گزاف نيست؛ حقيقتى است - همچنان كه بشريت مرهون اسلام، مرهون قرآن، مرهون تعليمات انبيا و پيامبر خاتم(صلّى‌الله‌عليه واله‌وسلّم) است. در هميشه‌ى تاريخ اين‌طور بوده، امروز هم همين‌طور است و روزبه‌روز نور اسلام و معنويت فاطمه‌ى زهرا(سلام‌الله‌عليها) آشكارتر خواهد شد و بشريت آن را لمس خواهد كرد.

برادران عزيز! آنچه ما وظيفه داريم، اين است كه خود را شايسته‌ى انتساب به آن خاندان كنيم. البته منتسب بودن به خاندان رسالت و از جمله‌ى وابستگان آنها و معروفين به ولايت آنها بودن، دشوار است. در زيارت مى‌خوانيم كه ما معروفين به دوستى و محبت شما هستيم؛(1) اين وظيفه‌ى مضاعفى را بر دوش ما مى‌گذارد.

ما بايد خودمان را به اين مركز نور نزديك كنيم؛ و نزديك شدن به مركز نور، لازمه و خاصيتش، نورانى شدن است. بايد با عمل، و نه با محبت خالى، نورانى بشويم؛ عملى كه همان محبت و همان ولايت و همان ايمان، آن را به ما املاء مى‌كند و از ما مى‌خواهد. با اين عمل، بايد جزو اين خاندان و وابسته‌ى به اين خاندان بشويم.

 

1- و معروفين بتصديقنا ايّاكم». مفاتيح‌الجنان، زيارت جامعه‌ى كبيره‌

 

بانات رهبر دیدار در جمعی از مداحان 70/10/05

 

قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ يَدْفَعُ الشَّيْطانَ عَنِ الْمُحافِظِ عَلَى الصَّلاةِ وَيُلَقِّنُهُ شَهادَةَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ، وَاَنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّهِ فى تِلْكَ الْحالَةِ الْعَظيمَةِ.   امام صادق عليه السلام فرمودند: فرشته مرگ، شيطان را از كسى كه مراقب نماز است دور مى كند، و شهادت بر وحدانيّت خدا، و رسالت پيامبر را در وقت هولناك مرگ به او تلقين مى كند. وسائل شیعه ج3 ص19

 

 

هر پدر و مادری دوست دارند که فرزندشان خاص باشد. این موضوع قابل درک و معقول است؛ اما گاهی اوقات در انتخاب این شیوه خاص بودن اشتباه می‌کنند. به دنبال اسمی برای فرزندمان می‌گردیم که تا به حال کسی نگذاشته باشد یا کم باشد. می‌خواهیم خاص بودنشان را اینجوری تضمین کنیم. شاید برای شما هم جالب باشد بدانید در سراسر دنیا اسم‌هایی در برخی کشورها برای کودکان تازه متولد شده ممنوع است. «ایرنا زندگی» لیستی از ۱۳ اسمی که در سراسر دنیا برای کودکان ممنوع است را به کمک «ریدرز دایجست» گردآوری کرده و برای شما در ادامه مطلب آورده است.

مسیحا: اسم «مسیحا» در سال ۲۰۱۳ در ایالات متحده آمریکا ممنوع است و از آن زمان کسی نمی‌تواند این اسم را روی فزرند خود بگذارد. آنها می‌گویند: «این اسم فقط متعلق به حضرت عیسی مسیح است و کسی حق استفاده از آن را ندارد».

نوتلا: اسم «نوتلا» در فرانسه برای نامگذاری روی کودکان ممنوع است. عجیب است که والدینی برند شکلات سازی را برای اسم فرزند خود انتخاب کنند؛ اما وقتی ممنوع شده است یعنی کسانی می‌خواستند همچین کاری را انجام دهند. یک زوج فرانسوی می‌گویند: «می‌خواستیم اسم فرزندمان نوتلا باشد که کودکی شیرین و دوست داشتنی شود». در آخر با کمک مقامات فرانسه برای جلوگیری از مسخره شدن این کودک در اجتماع، اسم او به «الا» تغییر کرد.

...

روبوکوپ: سونورا، ایالتی در شمال غربی مکزیک، لیستی بلند بالا از اسم‌هایی دارد که والدین نمی‌توانند برای کودکان خود انتخاب کنند. در سال ۲۰۱۴ این ایالت لیست ۶۱ نام را منتشر کرد که با امید جلوگیری از تمسخر کودکان ممنوع شده‌ بودند. «روبوکوب» اسم یکی از کارکترهای یک فیلم است. در ادامه این لیست اسم‌هایی از قبیل «فیسبوک» و «بتمن» هم ممنوع هستند.

کله بو گندو: این اسم در مالزی ممنوع است. جالب اینجاست که همه دولت‌ها با هدف جلوگیری از تمسخر و زورگویی برخی اسم‌ها را ممنوع کرده اند، در حالی که این پدر و مادر مالزیایی خودشان داشتند همچین کاری را با فرزندشان می‌کردند. البته «کله بو گندو» یک حرف عادی در زبان مالزیایی است. این قانون باعث شد که مردمان زیادی از مالزی مجبور به تغییر نام خود باشند.

تالولا داز د هولا فرام هاوایی: خب با کمی خلاقیت و خلاصه نویسی می‌شود این اسم را فقط همان تالولا صدا کرد. در سال ۲۰۰۸ دختری ۹ ساله اهل نیوزلند، به دادگاه مراجعه کرد از اسم خودش شکایت کرد و گفت که هیچگاه اسمش را کامل به کسی نمی‌گوید که مسخره نشود. به دیگران می‌گوید که اسمش «کی» است. دادگاه تشکیل شد و با اتفاق آرای هیات منصفه او توانست اسمش را عوض کند.

کیانید: کسی که از شیمی مخصوصا شیمی عالی سر در بیارد باید ترکیب شیمیایی «کیانید» را بشناسد. این یک ترکیب کشنده است که خیلی سریع عمل می‌کند. بعد از نامگذاری یک کودک به اسم «کیانید» در انگلیس، دادگاهی تشکیل شد و در آن قاضی، رای به عوض شدن نام این کودک داد و خوشبختانه والدینش مجبور به عوض کردن نام فرزندشان شدند.

ایکه‌آ: این اسم در استرالیا ممنوع است. این اسم به معنی مبهم یا توهین‌آمیز است. نه تنها برای تمسخر استفاده می‌شود بلکه در زندگی حرفه‌ای و شغلی شخص می‌تواند اثری منفی داشته باشد، مخصوصا با وجود گوگل. در سوئد هم قانونی وضع شده است که این اسم ممنوع است.

 ب‌رف‌ایکس‌ایکس‌س‌س‌ایکس‌ایکس‌م‌ن‌پی‌س‌س‌س‌ل‌ل‌ل‌م‌م‌ن‌پ‌رایکس‌وی‌س‌ل‌‍‌…: این بیشتر شبیه گیر کردن دکمه‌های کیبورد است تا اسم؛ اما متاسفانه همچین اسمی هم وجود دارد. یک زوج سوئدی در سال ۱۹۹۶ سعی کردند که اسم فرزندشان را این حروف عجب و غریب بگذارند و اینگونه شد که حالا این اسم در سوئد ممنوع است.

اتساین: بله درست می‌خوانید این همان «@» خودمان است. درچین این اسم برای نامگذاری کودکان ممنوع شده است. در چین، مردم این علامت را «آی تا» می‌خوانند که خیلی شبیه به ترکیبی در زبان آنهاست که معنی‌ «او را دوست بدارید» را می‌دهد.

 . : می‌خواهید دوباره اسم را نگاه کنید؛ البته فکر نکنم هیچ یک از ما بتوانیم آن را تلفظ کنیم. نقطه یا سکون مطلق هم نیست. یک والدین نیوزلندی می‌خواستند اسم کودکشان را « . » بگذارند که خوشبختانه دولت نیوزلند قبول نکرد و آنها مجبور به تغییر عقیده خود شدند.

میمون: این اسم یکی از ۷۰۰ اسامی‌ای است که در دانمارک ممنوع است. این اسم را نمی‌شود مسخره کرد چون به هر حال دو منظوره کار می‌کند. در دانمارک اسمی که می‌خواهید برای فرزند خود انتخاب کنید نیاز به تایید دولت دارد و خب خیلی واضح است که این اسم شرایط لازم را برای گرفتن تایید نداشته است.

هری‌یت و دونسان: این دو اسم نه عجیب هستند و نه معنی‌های بدی می‌دهند؛ اما در ایسلند به دلیل نداشتن مخرج برای تلفظ حرف «س» و سخت تلفظ کردن «هری‌یت» آنها را به اسم دختر و پسر در پاسپورت‌شان نامگذاری کرده‌اند.

سارا (Sarah): این اسمی معمول برای بیشتر ملت ‌هاست؛اما در موراکو این اسم ممنوع است. در مراکش باید اسمی را انتخاب کنید که مشخصه آن کشور را داشته باشد و به بیان ساده‌تر اسم باید «مراکشی» باشد و آنها به دلیل نداشتن حرف «ه» در حروف الفبای خود، این اسم را ممنوع کرده‌اند.

منبع: ایرنا

 

امام صادق علیه السلام فرمود:   اَلقُرْآنُ عَهْدُاللّه ِ اِلى خَلْقِهِ، فَقَدْ یَنْبَغى لِلْمَرْءِ المُسْلِمِ اَنْ یَنْظُرَ فى عَهْدِهِ، وَ اَنْ یَقْرَأ مِنْهُ فى کُلِّ یَوْمٍ خَمْسینَ آیةً.   قرآن، عهدنامه خدا به بندگان اوست، پس شایسته است مسـلمان در عهدنامه اش بنگرد و روزى پنجاه آیه از آن بخواند.   جامع الاخبار و الآثار، ج ۱، ص ۳۳۵

 

 

ویدئویی از آوازخوانی سه کودک در شبکه‌های اجتماعی سر و صدای زیادی کرد.

در این ویدئو آوازخوانان کوچک ثابت می‌کنند که حتی به ساز نیاز ندارند. عملکرد این نوازندگان و خوانندگان کوچک بسیار مورد پسند کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت و آنها را ستاره‌های درخشان خواندند.

تماشاگران این ویدئو از اینکه این کودکان که از خانواده فقیر نشین هستند، بدون ساز می‌خوانند و ادای نوازندگی را در می‌آورند بسیار تحت تاثیر قرار گرفتند.

یکی از کودکان با در دست گرفتن یک چوب ادای نواختن گیتار را در می‌آورد و شروع به خواندن می‌کند و دو عضو دیگر گروه نیز با او همراهی می‌کنند.

 

دانلود روضه 3,544 KB

اللهمَّ صلِّ علی صاحبِ الدَّعوَةِ النَّبَویَّةِ، والصّولَةِ الحَیدَریّةِ، والعِصمَةِ الفاطِمیَّةِ، والحِلمِ الحسَنیَّةِ، والشُّجاعَةِ الحُسَینیَّةِ

 دم تو گرم نَبُوَد آدمی نمی ماند

نه آدمی که ملک هم دمی نمی ماند

 نیازمند دو عالم به یک اشارۀ تو ست

*این یعنی چی؟ یعنی کربلام دستِ توِ … یعنی اربعینجا نمونم … این یعنی عاقبت بخیریم با تو …من اینُ خیلی وقته فهمیدم ، سرِ همینم هست دیدی قبلِ محرم شدم روز شمارِ مُحَرَمت … از اولِ محرمم پا به پایِ تو و بچه هات اومدم … من ده اولی نبودما … من از شبی که خواهرت گرفتار شد منم گرفتار شدم …. آقا قولت میدم پایِ کارت وایسادم … اربعینم اگه اسیریِ خواهرت تموم میشه من تازه میخوام برا امام حسن گریه کنم ….*

 

نیازمند دو عالم به یک اشارۀ تو ست

اگر تو ناز عالمی نمی ماند

 

به گریۀ شب هجران کشیدگان سوگند

اگر دمی تو بخندی غمی نمی ماند …

 

حسین … دلم یه کربلا می خواد ….

حسین … یه گنبدِ طلا می خواد ….

...

 

(راست میگم آقا … من تا حالا به تو دروغ نگفتم …. آقا روم حساب کن ، به دردت میخورم … اگه زرنگ باشی همین الان اربعینتُ می گیری … گفت تو این بازارِ تهرون دیدید دسته ها و هیئتا میان غوغاییِ شهادتا ، محرم و صفر خیلی شلوغ میشد از همۀ شهر میومدن ؛ یه قانونی گذاشتن فقط هیئتایِ محلۀ بازار بیان اوضاع نظم گرفت ، یه هیئت بود گفتن ما بازار نیایم میمیریم … گشتن دنبالِ خونه ای جایی برا این که پا ثابتشون بشه ، یه خونه بزرگ پیدا کردن اومن پیشِ صاحبش ، حاجی سالی چند شب ما مهمونِ خونت باشیم … بازار اعلام کنیم ما جامون بازارِ … بعدِ روضه بیایم یه غذایی بدیم و یا علی …

گفت اصلا ، من جوونیمو تو این خونه گذاشتم، باغچه و باغُ وگل …. هر کاری کردن حریف نشدن ، رفتن ، فردا صبح دو سه نفر رو اجیر کرد ، اینا رو پیدا کنید بیان …. این ور اون ور پیداشون کردن تا رسیدن دم در افتاد رو پاشون غلط کردم ….. دیشب شما از اینجا رفتید یه خانمی رو دیدم تو عالم رویا ، گفت ایوالله ، نگرانِ چهارتا گل هاتی ؟؟ انگار خبر نداری کربلا ، یه گل برا من نزاشتن …. دونه دونه گل هامو سر بریدن ….)

 

آرامِ جانِ خسته دلان پیکرت کجاست …

(وداعِ آخر رو که کرد این طور اومده تو مقاتلُ و روایات گفت خواهرم اینا که منو کشتن آب رو آزاد میکنن … اگه تو نخوری بچه ها هم نمی خورن … گفت برو خیالت راحت … لذا آب رو که آوردن همه رو جمع کرد گفت ببینید من عمۀ شمام ، من آب میخورم همتون بخورید … همه خوردن …. رباب هم خورد …

شب اومد بره گودال دوسه قدم رفت یه وقت دید صدایِ ضجۀ یه زنی بالا گرفت … برگشت … کیه بچه هامو بیدار کرد ؟ …. خانم ، ربابه … اومد بالاسرش ، رباب عوضِ اینکه کمکم کنی بچه هام بیدار شدن …

گفت خانم تقصیرِ من نیست ، گفتی آب بخور ، آب خوردم الان یادِ بچه م افتادم … آخ لباش بهم میخورد ….

آرام کرد ربابُ … اومد گودال … شبِ جمعه ست همه اموات ، پدر ، مادرامون ، امام و شهدا و مدافعانِ حرمِ زینبی فیض ببرن … اومد گودال   … )

 

آرامِ جانِ خسته دلان پیکرت کجاست …

جانم به لب رسید برادر سرت کجاست ؟

 

از ما هر آنچه بود به تاراج برده اند

(من دیگه نگم چی بردن .. کار به جایی رسید امام سجاد فریاد زد ، با اسب تو خیمه نرو … اون خیمۀ زن هاست … زن ها بیرون دویدن … نجمه ، رباب ، سکینه ….)

 

از ما هر آنچه بود به تاراج برده اند

خاکم به سر عمامۀ پیغمبرت کجاست …

 

حسین … صدات کربلا برسه … ان شالله وعدۀ منُ و تو اربعین حرمش … میریم ان شالله … برا اینهمه آدم جا داری …

 

گفت داداش :

 

ما را میان این همه نامحرمان ببین

دیگر مگو که خواهرِ من معجرت کجاست؟

 

یه جور ناله بزن دلِ امام زمان آرام بشه … حسین …

 

سرمایه سری هست فدایِ سر ارباب

چیزی که ندارم ببرم محضر ارباب

 

از کودکی ام یاد گرفتم که بگویم

مادر پدرم نذرِ پدر مادر ارباب ….

 

اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج ….