وَإِذَا جَآءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَلَوْ رُدُّوهُ إلى الرَّسُولِ وَإِلَى‏ أُولِى الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَنَ إِلَّا قَلِيلاً

هنگامى كه خبرى (و شایعه‏اى) از ایمنى یا ترس (پیروزى یا شكست) به آنان (منافقان) برسد، آن را فاش ساخته و پخش مى‏كنند، در حالى كه اگر آن را (پیش از نشر) به پیامبر و اولیاى امور خود ارجاع دهند، قطعاً آنان كه اهل درك و فهم و استنباطند، حقیقت آن را در مى‏یابند. و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، به جز اندكى، پیروى از شیطان مى‏كردید.

And when there comes to them information about [public] security or fear, they spread it around. But if they had referred it back to the Messenger or to those of authority among them, then the ones who [can] draw correct conclusions from it would have known about it. And if not for the favor of Allah upon you and His mercy, you would have followed Satan, except for a few.

نکته ها
نشر و پخش اخبار محرمانه و شایعات همیشه به مسلمانان ضربه زده است. نشر اخبار سرى معمولاً از روى سادگى، انتقام، ضربه زدن، آلت دست شدن، طمع مادّى، خودنمایى و اظهار اطلاعات صورت مى‏گیرد.

اسلام به خاطر جامعیّتى كه دارد، به این مسأله پرداخته و در این آیه از افشاى رازهاى نظامى نكوهش مى‏كند و نقل اخبار پیروزى یا شكست را پیش از عرضه به پیشوایان، عامل غرور نابجا یا وحشت بى‏مورد از دشمن مى‏داند. و اگر هشدارها و عنایت‏هاى الهى نبود، مسلمانان بیشتر در این مسیر شیطانى (افشاى سر) قرار مى‏گرفتند.
امام صادق‏ علیه السلام فرمودند: كسى كه اسرار ما را فاش كند، همانند كسى است كه به روى ما شمشیر كشیده باشد.[334]
امام باقرعلیه السلام مى‏فرماید: مراد از اهل‏استنباط در آیه، ائمّه معصومین هستند.[335]
334) وسائل، ج 27، ص 197.
335) وسائل، ج 27، ص‏200.
پيام ها
1- رازدارى و حفظ اخبار امنیّتى وظیفه مسلمانان است و افشاى اسرار آنها حرام است. «اذا جاءهم امر… اذاعوا به»
2- پخش شایعات، از حربه‏ هاى منافقان است. «اذاعوا» (با توجّه با آیات قبل)
3- اخبار جبهه و اسرار نظامى باید به یك نقطه برسد و پس از ارزیابى و تشخیص به اندازه‏ى مصلحت منتشر گردد. «ردّوه الى الرسول»
4- عوام و عموم مردم، باید به اهل استنباط رجوع كنند. «ردوه الى الرسول…»
5 - اولى الامر باید از میان خودِ مؤمنین باشد. «اولى‏الامر منهم»
6- مسلمانان باید داراى حكومت و تشكیلات و رهبرى باشند. اولى الامر صاحب دولت و حكومت و قدرت است. «الى اولى‏الامر منهم»
7- مسائل نظامى، سیاسى و امنیّتى باید تحت یك مدیریّت داراى اجتهاد و استنباط باشد. «لعلمه الّذین یستنبطونه»
8 - كنترل و هدایت اخبار امنیّتى و اسرار اجتماعى، ایجاد تشكیلات خبرى براى جمع‏آورى و ارزیابى خبرهاى سرنوشت‏ساز و عرضه آن به مردم از شئون رهبرى است. «لعلمه الّذین یستنبطونه»
9- بین ولایت و فقاهت رابطه ‏ى تنگاتنگ است. اولوالامر باید اهل استنباط باشند. «اولى الامر… یستنبطونه»
10- استنباط، تنها مخصوص احكام فقهى نیست. «امر من الامن او الخوف… یستنبطونه»
11- خنثى سازى توطئه از راه قراردادن مراجع صلاحیّت‏دار در جریان اخبار و بررسى آنها، مصداق فضل ورحمت الهى است. «ردّوه الى الرسول… فضل اللّه»
12- تعیین رسول اللّه و اولوالامر بعنوان مرجع مردم، و رهانیدن مردم از پیروى شیطان بزرگ‏ترین فضل و رحمت خدا است. «و لولا فضل اللَّه علیكم و رحمته…»
13- مركزیّت صحیح مانع انحراف است و جامعه‏ ى بى رهبر در دام شیطان مى‏افتد. «لولا فضل اللّه لاتّبعتم»
14- انتشار اخبار نظامى و عدم مراجعه به رهبران الهى، پیروى از شیطان است. «لاتّبعتم الشیطان»
15- اكثر مردم فریب شایعات را مى‏خورند. «لاتّبعتم الشیطان الا قلیلاً»

یکی از داستانهای قرآنی که بحثهای شبه فلسفی براه انداخته و باعث شبهه برای عده ای شده، داستان ایوب نبی است. منشاء قصه های رایج در بین مردم، آن چیزی است که از یهودیها نقل شده و به اسرائیلیات معروف است. این قصه چنین است که شیطان به پروردگار عرض میکند که علت شکرگزاری ایوب نعمتهایی فراوانی است که به او داده شده است. لذا درخواست میکند که خدا امور ایوب را به او واگذار کند تا نشان دهد که میشود ایوب را هم به ناشکری واداشت. قصه چنین ادامه پیدا میکند که شیطان جواز تصرف در امور ایوب را میگیرد و شروع به وارد کردن خسارت و عذاب به ایوب میکند. در نهایت ایوب دست به دعا برمیدارد و از خدا میخواهد که دست شیطان را کوتاه کند و امور او را اصلاح کند. یکی از مواردی که باعث شده این قصه در بین مسلمین رواج پیدا کند، سوء برداشت از آیه ۴۱ سوره ص است.

این آیه چنین است:

وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ

و بنده ما ایوب را یاد کن، هنگامی که پروردگارش را ندا داد که شیطان مرا رنج و عذاب میدهد.

این آیه فقط شکایت ایوب از شیطان را نقل میکند و درباره اینکه بیماری جناب ایوب و مرگ فرزندانش به دست شیطان بوده، چیزی نگفته است. از این آیه نمیشود برداشت کرد که قصه نقل شده از یهودیها، درباره واگذاری امور ایوب به شیطان، درست است. در آیات دیگر درباره ایوب هم هیچ جا از اینکه جناب ایوب از بیماری خود و خسارتهای مادی به خود و خانواده اش شکایت کرده باشد، چیزی نیامده است. یک نبی الهی میداند که رب جلیل بدون حکمت کسی را دچار بلا و رنج نمیکند و بنابراین باید صبور باشد. پس آن چیزی که جناب ایوب از آن شکایت کرده، چیز دیگری است.

در سوره اسراء آیات ۶۴ و ۶۵ آن محدوده ای که به شیطان اجازه فعالیت داده شده را تعریف کرده است و به وضوح بیان کرده که:

إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ

تو هرگز سلطه‌ای بر بندگان من، نخواهی یافت

قطعا پیامبران الهی جزء گروهی از بندگان هستند که شیطان اجازه فریب دادن آنها را ندارد، چه رسد به اینکه بتواند در امور یک نبی تصرف کند و به او خسارت بزند. بنابراین شکایت جناب ایوب میتواند از این باشد که شیطان با فریب اطرافیان او و یا اهالی منطقه ای که در آن زندگی میکرده، قصد گمراه کردن مردم را داشته است و جناب ایوب، به عنوان یک نبی، راضی به این امر نبوده و احساس ناراحتی کرده است.

اختیارات ابلیس برای فریب دادن دیگران، در آیات فوق به موارد زیر محدود شده است:

• با صدا تحریک کردن و درگوشی چیزی را به آنها القا کردن
• اینکه شیطان بتواند از امثال خود کمک بگیرد و کار فریب دادن را گروهی انجام دهند.
• مشارکت در اموال و اولاد کسانی که مال حرام کسب میکنند. شیطان در اموال حرام و فرزندانی که با این اموال رشد کرده اند سهم دارد و خیری در آنها برای صاحبش نیست.
• وعده های دروغ دادن

بنابراین از نظر قرآن به شیطان اجازه بیمار کردن و یا قتل کسی، حتی افراد معمولی، داده نشده است. محدوده کار شیطان وعده دروغ دادن و گول زدن است.

اعتبار بقیه قصه هایی که درباره توصیه همسر جناب ایوب به ذبح گوسفند بدون ذکر نام خدا، و یا فروش گیسوانش برای خرید خوراک، گفته شده هر کدام باید راستی آزمایی شود. آیه ۴۴ سوره ص خطاب به ایوب میگوید که دسته ای از ساقه های گندم (ویا مانند آن را) بگیر و با آن بزن و سوگند خود را نشکن. در این آیه چیزی درباره تعزیر همسر ایوب با این دسته گندم گفته نشده است. آنچه که در بین مردم و حتی مفسران معروف است، بر اساس برداشتهای شخصی و روایاتی است که وجود دارد و حساب آن از بیان قرآن جدا است.

زاد المسافر

آن روزی که مال و فرزندان (هیچ به حال انسان) سود نبخشند.

 

“The Day whereon neither wealth nor sons will avail,

 

 

تفسیر نور:

 

وَ اغْفِرْ لِأَبِي إِنَّهُ كانَ مِنَ الضَّالِّينَ «86»

(ابراهيم در ادامه‌ى دعاهايش گفت:) پدرم را ببخش كه بى شك او از گمراهان است.

وَ لا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ «87» يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ «88» إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ «89»

و روزى كه همه مبعوث مى‌شوند، مرا خوار مگردان. روزى كه مال و فرزندان براى انسان نفعى ندارند. مگر كسى كه با روح و قلب پاك به سوى خدا آيد.

نکته ها
مشهور آن است كه مراد از پدر، عموى ابراهيم است و به گفته‌ى قرآن، مؤمن نبايد در حقّ كافر دعا كند. بنابراين اگر حضرت ابراهيم براى عموى كافرش دعا كرد، به خاطر اين بود كه به او وعده‌ى دعا داده بود، زيرا هنوز به ايمان آوردن او اميد داشت. «سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي» «1» لكن همين كه يقين كرد او ايمان نمى‌آورد، از عموى خود تبرّى جست. «وَ ما كانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ» «2»

روحِ پاك، روحى است كه از وابستگى به دنيا وآلودگى به شرك، كفر، نفاق، تكبّر و همه‌ى امراض قلبى پاك باشد وچون خداوند درباره‌ى منافقان مى‌فرمايد: «فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ»* پس قلبِ سليم، قلب مؤمن است.

ادامه »

آیت الله حق شناس :

کاش از امانت‌های خداوند محافظت کنیم (942.13 KB)

And they who are to their trusts and their promises attentive

و آنان که به امانتها و عهد و پیمان خود کاملا وفا می‌کنند.

ادامه »

إِنَّهُ كَانَ فَرِيقٌ مِنْ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ

Indeed, there was a party of My servants who said, ‘Our Lord, we have believed, so forgive us and have mercy upon us, and You are the best of the merciful.’

(فراموش کرده ‏اید) گروهی از بندگانم می‏گفتند:

پروردگارا! ما ایمان آوردیم; ما را ببخش و بر ما رحم کن; و تو بهترین رحم کنندگانی!

آيه 109 سوره مبارکه مومنون

خداوند، زخم زبان منحرفین به مؤمنین را بى ‏پاسخ نمى‏گذارد. «انّه ‏كان…»

دعا به درگاه خداوند در دنیا مفید است، «كان فریق من عبادى یقولون ربّنا…» ولى دعا و التماس در قیامت مفید نیست. «ربّنا اخرجنا… قال اخسئوا»

بندگان خداوند همواره از كاستى‏هاى خود بیمناك بوده و استغفار مى‏كنند. «كان… یقولون ربّنا…»

ایمان مقدّمه‏ ى مغفرت و مغفرت، مقدّمه ی دریافت رحمت الهى است. «آمنّا فاغفرلنا وارحمنا»

سرچشمه ‏ى مهربانى‏ها خداست. «و انت خیرالرّاحمین»

از آداب دعا، تجلیل از خداوند است. «و انت خیرالرّاحمین»

 بعد از آن يكى از موجبات عذاب آنها را كه سخريه و استهزاء به مؤمنين است بيان و اخبار مى‌فرمايد:

إِنَّهُ كانَ فَرِيقٌ مِنْ عِبادِي‌: بدرستى كه شأن چنين است، بودند گروهى از بندگان من، يعنى انبياء و مؤمنين،

يَقُولُونَ رَبَّنا آمَنَّا: مى‌گفتند پروردگارا، ما ايمان آورده‌ايم به يگانگى تو،

فَاغْفِرْ لَنا: پس بيامرز ما را و ببخش بر ما.

طلب مغفرت از انبياء نه به جهت تقصير و گناه باشد، زيرا صدور گناه منافى مقام شامخ نبوت و موجب سلب اطمينان به تبليغات است، بلكه چون اشتغال به مباحات در باره آنان تعبير به گناه شده، و ساير وجوهى كه در محل خود بيان گرديده است.

وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ‌: و رحم فرما ما را، بدرستى كه تو بهترين رحم كنندگانى.

ادامه »

قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْمًا ضَالِّينَ

_{آيه 106 سوره مبارکه مومنون}

می‏گویند: «پروردگارا! بدبختی ما بر ما چیره شد، و ما قوم گمراهی بودیم!

They will say, “Our Lord, our wretchedness overcame us, and we were a people astray.

وجدان‏ها در قیامت بیدار مى‏شوند و مجرمان به گناهان خود ذلیلانه اعتراف مى‏كنند. «غَلَبت علینا شِقوتنا»

دورى از راه انبیا، مایه ‏ى شقاوت و بدبختى است. «آیاتى تُتلى، غَلَبت علینا شِقوتنا»

وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا

_{آيه 56 ،سوره مبارکه فرقان}

(ای پیامبر!) ما تو را جز بعنوان بشارت دهنده و انذار کننده نفرستادیم!

And We have not sent you, , except as a bringer of good tidings and a warner.

در اين آيه‌ى كوتاه، هم به توحيد اشاره شده است، «ارسلنا» هم به نبوّت، «ك» و هم به معاد، «مُبَشِّراً وَ نَذِيراً».

چون در آيه قبل سخن از مخالفت كفّار ومشركان وپشتيبانى آنان از يكديگر بود، شايد اين آيه براى دلدارى پيامبر صلى الله عليه و آله باشد كه نگران مباش، زيرا وظيفه‌اى جز بشارت وهشدار ندارى.

انبیا ضامن وظیفه ‏ى خود هستند، نه نتیجه. «و ما ارسلناك الا مبشّراً و نذیرا»

در ارشاد و تبلیغ، هشدار و مژده در كنار هم كارساز است. «مبشّراً و نذیرا»

انبیا حقّ اجبار مردم و سیطره بر آنها را ندارند. «الاّ مبشّراً و نذیرا»

انسان، به هشدار بیشتر نیاز دارد تا بشارت. (كلمه ‏ى «نذیر» صیغه‏ ى مبالغه و نشانه‏ى تأكید است) «نذیرا»

همه ما در درون خود با اين سؤال مواجه هستيم كه چرا ما خلق شديم؟ اين سؤال با ذكر دو مطلب حل مى‏شود. اول اينكه هدف خدا از آفرينش چيست؟ دوم اينكه هدف از خلق شدن ما چيست؟

پاسخ مطلب اول اين است كه هر كس كارى را انجام مى‏دهد براى آن است كه نقص خود را با آن كار برطرف كند. احتياجى دارد و مى‏خواهد آن احتياج را برطرف كند، تا به كمال برسد. به عبارت دیگر یک فاعل ناقص ، برای نکمیل نقص خود دست به انجام کاری می زند مثلا کسی احساس گرسنگی یا تشنگی می کند و به دنبال تهیه آب و غذا می رود. اما اگر در خود احساس نقصی نکند و بی نقص باشد دیگر معنی ندارد کاری را با هدف تکمیل نقایص و نیازهای خود انجام دهد.

پس فاعل نا متناهی ای چون خدا که کمال محض و مطلق است و هیچ کمبود و احتیاجی ندارد دیگر این سؤال صحيح نيست كه كمال مطلق براى چه اين كار را انجام مى‏دهد. هر فاعلى كارى را انجام مى‏دهد كه به كمال برسد، خود كمال مطلق به چه منظور كارى را انجام مى‏دهد؟

بلكه درباره كمال مطلق اينطور گفته مى‏شود كه: او چون كمال مطلق و خَيِّر محض است و يكى از شعب كمال، جود و سخا است، از چنين ذاتى، جز خير و احسان و جود، صادر نمى‏شود و آن افاضه هستى است، افاضه هستى بهترين جود است.

در سوره ابراهيم فرمود: «إِنْ تَكْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ» اگر همه مردم روى زمين كافر شوند نقصى بر خدا وارد نيست و كمبودى براى خدا ايجاد نمى‏شود.

بعضى‏ها كارى را انجام مى‏دهند براى اين كه سودى ببرند، مثلًا كسى خانه‏اى مى‏سازد كه در آن سكونت كند يا خانه‏اى مى‏سازد كه بفروشد و از آن سود ببرد. غرض از خانه سازى در اين جا، سود بردن صاحب خانه است.

گاه هدف از ساختن اين بنا سود بردن نيست، جود كردن است، مثل كسى كه وضع مالى‏اش از راه حلال درست است، مسكن دارد و در عين حال براى دانشجويان خوابگاه مى‏سازد. او سودى نمى‏برد ولى جود مى‏كند، اگر اين كار را نكند ناقص است، سخا ندارد، چون مى‏خواهد به جود و سخا كه يك كمال است برسد خوابگاه مى‏سازد.

پس بعضى‏ها ناقصند، كار انجام مى‏دهند تا سود ببرند، بعضى‏ها ناقصند كارى انجام مى‏دهند تا جود كنند. ذات اقدس اله نه از قسم اول است نه از قسم دوم، نه جهان را آفريد كه سودى ببرد و نه جهان را آفريد كه جودى كند [كه اگر نكرده بود معاذاللّه ناقص بود] او غَنّىٌ عَنِ الْعالَمين است.

كسى كه هستى محض و كمال صرف است كمبودى ندارد تا كارى را انجام دهد و آن كمبود را رفع كند؛ بلكه چون عين كمال است، جود و سخا از او ترشح مى‏شود و نشأت مى‏گيرد. او خودش هدف است و عين الهدف، منزّه از آن است كه هدف داشته باشد.

اما در پاسخ به سوال دوم که هدف از خلق شدن ما چیست ؟ باید گفت انسان، موجودى است كه هم مى‏انديشد و هم عمل می کند  پس از دو جهت باید هدف از خلقت انسان را بررسی کرد اول انسان از حیث اندیشه و معرفت، چه افق هایی برای وی در نظر گرفته شده است دوم: انسان از حیث عمل باید چکار کند؟

اما از حیث اندیشه و معرفت، خداوند در قرآن می فرماید هدف از آفرينش انسان اين است كه او جهان را با ديدگاه الهى ببيند و بشناسد:

«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عِلْماً» اين مجموعه آفريده شد تا شما با ديد الهى جهان را ببينيد و بدانيد همه اين‏ها مخلوق يك مبدأ است، مبدأيى بنام خدا كه عين قدرت است و «بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدير» است، عين علم است و «بكل شى‏ء عليم» است، چيزى از علم و قدرت او خارج نيست.

ادامه »